Antyseptyka to prostu zwalczanie drobnoustrojów za pomocą środków antyseptycznych. Środki antyseptyczne niszczą bakterie, grzyby i inne drobnoustroje bytujące na skórze i błonach śluzowych. Jakie środki antyseptyczne są dostępne na rynku aptecznym? Czym się różnią od środków odkażających? Po jaki środek antyseptycznych należy sięgnąć w określonych sytuacjach?
Antyseptyka - co to takiego?
Termin antyseptyka pochodzi od greckich słów: anti - przeciw oraz sepsis - gnicie. W dosłownym tłumaczeniu antyseptyka to zapobieganie gniciu. Termin antyseptyka został po raz pierwszy użyty w 1750 roku jako określenie działań medycznych mających zapobiec procesom gnilnym. Współcześnie to działanie zwalczania drobnoustrojów za pomocą środków antyseptycznych.
Obok antyseptyki występuje też nieco szersze pojęcie - aseptyki. Aseptyka to również działanie zapobiegające zakażeniu, ale nie tylko metodami chemicznymi, lecz także fizycznymi. Z pojęciami antyseptyki i aseptyki ściśle wiąże się też termin sterylizacji, oznaczający wyjaławianie. Wyjaławianie to proces technologiczny usuwający drobnoustroje z przedmiotów medycznych. Sterylizacji dokonuje się poprzez na przykład naświetlanie promieniami UV lub Rentgena - a zatem metodami fizycznymi lub metodami chemicznymi (środkami odkażającymi). Odkrycie zasad aseptyki pozwoliło w ogromnym stopniu zmniejszyć umieralność pacjentów z powodu zakażenia.
Warto jeszcze wprowadzić jedno rozróżnienie, mianowicie na środki antyseptyczne i odkażające. Ogólnie rzecz ujmując, środki antyseptyczne są stosowanie na skórę i błony śluzowe ciała, natomiast odkażające stosuje się do dezynfekcji przedmiotów i pomieszczeń.
Czytaj też: Płyn do dezynfekcji rąk i ran - czym odkazić? Środki
Środki antyseptyczne
Środki antyseptyczne to preparaty niszczące drobnoustroje, czyli bakterie, wirusy i grzyby. Koncerny farmaceutyczne tworzą coraz to nowsze środki antyseptyczne ze względu coraz większą oporność drobnoustrojów na używane w służbie zdrowia preparaty. Obecnie antyseptyki stosowane w warunkach szpitalnych to produkty powstałe na bazie:
- preparatów jodu - jod to silny środek antyseptyczny stosowany w zakładach opieki medycznej do odkażania skóry nieuszkodzonej, przy operacjach lub w formie rozcieńczonej na rany i oparzenia, działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo, jest dostępny w formie płynu antyseptycznego w butelkach lub ampułkach,
- preparatów chloru, które mają silne działanie antyseptyczne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwpierwotniakowe; niegdyś stosowane do odkażania ran, obecnie bardziej do dezynfekcji sprzętu medycznego, z wyjątkiem chlorheksydyny stosowanej m.in. w stomatologii; preparaty chloru są dostępne w aptekach jako płyn antyseptyczny, maść antyseptyczna, krem antyseptyczny oraz spray antyseptyczny,
- preparatów srebra - mają silne działanie przeciwbakteryjne oraz ściągające i złuszczające, stosowane w leczeniu oparzeń, dostępne w formie pałeczek do smarowania, proszku oraz kremu antyseptycznego,
- preparatów boru - słabszy środek antyseptyczny, stosowany na rany ropiejące, działa przeciwzapalnie i ściągająco, dostępny jako krem antyseptyczny, maść antyseptyczna, roztwór i zasypki,
- chlorku sodu - działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, łatwo dostępny antyseptyk w formie płynu antyseptycznego lub kropli, stosowany w leczeniu ran, owrzodzeń, odleżyn oraz do przemywania oczu i jam nosowych,
- nadmanganianu potasu - stosowany do odkażania ran i oparzeń, hamuje krwawienie i działa przeciwwysiękowo, dostępny jako środek antyseptyczny w proszku lub tabletkach,
- rivanol - silny antyseptyk, stosowany na paciorkowce, gronkowce i grzyby, dostępny w tabletkach, drażetkach oraz w roztworze,
- woda utleniona - działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwgnilnie, słabszy środek antyseptyczny, stosowany do oczyszczania ran, dostępny w formie płynu antyseptycznego oraz tabletek do rozpuszczenia,
- spirytusu salicylowego i alkoholu etylowego - stosowane do odkażania ran, działają przeciwbólowo, przeciwobrzękowo, oczyszczają i odtłuszczają skórę, do kupienia jako płyn antyseptyczny,
- heksamidyny - stosowana do odkażania ran, błon śluzowych, owrzodzeń skórnych, działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo, przyspiesza gojenie ran, dostępna w aptekach jako płyn antyseptyczny, spray antyseptyczny, krople i roztwór,
- chlorofilu - działa przeciwzapalnie, przeciwgnilnie, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, a także przeciwropnie i przeciwtrądzikowo, dostępny w tabletkach i jako maść antyseptyczna,
- kamfory - silnie odkażająca, stosowana na roztocza, stany ropne i gnilne, dostępna w formie maści antyseptycznej oraz jako roztwór lub olej,
- nafty kosmetycznej - działa odkażająco, przeciwłojotokowo, oczyszczająco na skórę i pory, ma działanie przeciwtrądzikowe i przeciwropne.
Czytaj też: Płyn do higieny intymnej - jak dbać o higienę intymną?