Cukrzyca typu 1 jeszcze 100 lat temu była chorobą śmiertelną. Dziś leczymy ją za pomocą insulinoterapii, co pozwala pacjentom przeżyć nawet kilkadziesiąt lat. Zobacz, jakie objawy ma cukrzyca typu 1, jakie są jej przyczyny, a także rokowania.
Cukrzyca typu 1 i 2
Na cukrzycę choruje ponad 420 milionów ludzi na całym świecie. W Polsce – około 3,5 miliona, czyli przeszło 9 procent populacji (z czego 25 proc. nie ma świadomości zagrożenia). Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, której istotą jest hiperglikemia, czyli podniesione stężenie glukozy we krwi. W zależności od przyczyn, wyróżniamy dwie podstawowe postaci choroby:
- cukrzyca typu 1 (około 9-10 procent wszystkich przypadków), tak zwana insulinozależna, pierwotna. Spowodowana przez zmniejszone wydzielanie insuliny. Choroba o podłożu autoimmunologicznym. Trudna i nieprzyjemna w leczeniu, wymaga insulinoterapii;
- cukrzyca typu 2, insulinoniezależna – spowodowana zmniejszoną wrażliwością organizmu na insulinę. Stanowi 80-90 proc. wszystkich przypadków. Mniej groźna, niż cukrzyca typu 1, łatwiejsza w leczeniu.
Przyczyny cukrzycy typu 1
Cukrzyca typu 1 rozwija się w wyniku złożonego procesu autoimmunologicznej agresji. W przebiegu choroby, wadliwie działający układ odpornościowy wytwarza antyciała, które niszczą komórki beta trzustki (zwane też wyspami Langerhansa), odpowiedzialne za wytwarzanie insuliny – hormonu kluczowego dla poprawnego metabolizmu węglowodanów w organizmie człowieka. Powoduje to stały niedobór insuliny, a w konsekwencji – patologicznie wysokie stężenie glukozy we krwi.
Tak jak większość chorób autoimmunologicznych, cukrzyca typu 1 jest w dużej mierze warunkowana genetycznie. Inne hipotezy, źródeł autoagresji układu immunologicznego upatrują też w powikłaniach zakażeń wirusowych oraz alergicznych reakcjach na różnego typu białka. Co ważne, proces rozwoju cukrzycy typu 1 początkowo przebiega bezobjawowo, a więc niepostrzeżenie. Choroba daje o sobie znać dopiero po kilku latach, będąc już wówczas w zaawansowanym stadium.
Objawy cukrzycy typu 1
Cukrzyca typu 1, po osiągnięciu względnie dojrzałej postaci, objawia się poprzez takie symptomy, jak:
- zwiększone pragnienie, wzmożony apetyt;
- problemy z kontrolą masy ciała (zazwyczaj utrata wagi);
- poliuria, czyli częste oddawanie moczu (łącznie, dobowo w objętości ponad 3 litrów);
- odwodnienie, wysuszenie skóry i błon śluzowych, suchość w ustach;
- apatia, agresja, rozdrażnienie, senność, uczucie znużenia, zmęczenia, osłabienie aktywności psychoruchowej;
- osłabione, zamglone, rozmazane widzenie;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- w skrajnych przypadkach – śpiączka.
W badaniach klinicznych, które stanowią podstawę rozpoznania, stwierdza się bardzo niskie stężenie insuliny oraz wysoki poziom glukozy i tak zwanych ciał ketonowych w moczu.
Cukrzyca typu 1 u dzieci
Cukrzyca typu 1 nazywana jest też często cukrzycą młodzieńczą. Wprost wynika to z charakteru choroby, która często ujawnia się już w wieku dziecięcym i dojrzewania, między 10 a 18 rokiem życia, a na pewno – przed ukończeniem 30 lat (blisko 100 procent przypadków).
Jest to jeden z kluczowych elementów, które odróżniają ją od cukrzycy typu 2, charakterystycznej dla osób w wieku dojrzałym i podeszłym. Wczesne wykrycie cukrzycy typu 1 pozwala rozpocząć proces leczenia i w miarę możliwości wydłużyć przewidywany czas życia pacjenta, w praktyce oznacza to jednak podporządkowanie dzieciństwa i młodości (a także całego późniejszego życia) nieprzyjemnej, wymagającej i trudnej terapii.
Leczenie cukrzycy typu 1
Leczenie cukrzycy typu 1 opiera się przede wszystkim na insulinoterapii. Wobec upośledzenia funkcji wytarzania insuliny przez trzustkę, hormon ten musi być dostarczany do organizmu drogą zewnętrzną – przez powłoki skórne. Chorzy mają do wyboru:
- zastrzyki, które obecnie wykonuje się za pomocą penów – aplikatorów przypominających działaniem niewielkie pistolety, wyposażonych w spust i bardzo cienką igłę. Dla osób o niskiej tolerancji na ból ich używanie może sprawiać dyskomfort, znaczna część pacjentów jest jednak w stanie tolerować tego typu iniekcje.
- pompę insulinową, czyli urządzenie, które automatycznie dobiera i wstrzykuje insulinę. Wymaga to umieszczenia na stałe igły pod skórą.
Dieta przy cukrzycy typu 1
Osoby chore na cukrzycę typu 1 muszą stosować się do specjalnej diety, której szczegóły są precyzyjnie ustalane z diabetologiem. Ogólną zasadą jest ograniczenie spożycia węglowodanów łatwo przyswajalnych. Kluczowe jednak jest dostosowanie do siebie kilku parametrów: przyjmowanych dawek insuliny z ilością węglowodanów, białek i tłuszczów znajdujących się w pokarmach.
W tym celu wprowadzone zostały tzw. wymienniki pokarmowe, które ułatwiać mają obliczenia. Przyjmuje się, że 1 wymiennik węglowodanowy, to porcja pożywienia zawierająca 10 gramów węglowodanów łatwo przyswajalnych. Podobnie skonstruowane są wymienniki białkowe i tłuszczowe. Dla przykładu - 1 wymiennikiem węglowodanowym jest 200-mililitrowa szklanka mleka, albo kromka chleba o grubości niecałego centymetra.
Długość życia przy cukrzycy typu 1
Insulinoterapię stosuje się od kilkudziesięciu lat i jest to terapia bezpośrednio ratująca życie. Przed odkryciem insuliny w 1922 roku i zastosowaniem jej w leczeniu, cukrzyca typu 1 była chorobą śmiertelną. Obecnie prowadzi ona do śmierci pacjenta wyłącznie w sytuacji, gdy nie zostanie zdiagnozowana i poddana leczeniu.
Zastosowanie insulinoterapii, mimo oczywistych uciążliwości, pozwala pacjentowi przeżyć kilkadziesiąt lat. Aczkolwiek należy pamiętać, że średnia długość życia przy cukrzycy typu 1 jest o około 10-12 lat niższa, niż w przypadku osób nie obciążonych tą chorobą.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Pen do insuliny - jak go używać? Skąd wziąć?
- Sałatki dla cukrzyków - jakie są najlepsze? Zdrowe przepisy
- Badania na cukrzycę - jakie warto wykonać?
- Jak obniżyć poziom cukru - na czczo, w ciąży, bez leków?
Źródła:
- Kamila Gawłowicz, Jakość życia dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1, Uniwersytet Medyczny im Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wydział Lekarski, www.wbc.poznan.pl/
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017 – Diabetologia Praktyczna, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Via Medica Gdańsk
- Dieta w cukrzycy typu 1 – Szpital Uniwersytecki w Krakowie, www.su.krakow.pl/dietetyczny-plan-na-zdrowie