Sięgamy po niego, gdy boli nas głowa, dopada przeziębienie i gorączka, cierpimy na dolegliwości związane z menstruacją oraz kaca. Paracetamol występuje pod różnymi nazwami i jest składnikiem dużej ilości złożonych leków przeciwbólowych. Przyjmujemy go w postaci tabletek, czopków, kapsułek, tabletek musujących i syropów. Bez obaw zażywamy go sami, podajemy małym dzieciom a nawet niektórym zwierzętom. Co sprawia że od lat paracetamol jest jednym z najchętniej przyjmowanych leków w zwalczaniu bólu różnego pochodzenia?
Pierwsze informacje o paracetamolu pochodzą z końca XIX wieku. Do sprzedaży trafił jednak dopiero w latach ‘50 ubiegłego wieku w USA, jako lek dla dzieci o działaniu przeciwgorączkowym i uśmierzającym ból. Pierwotnie dostępny wyłącznie na receptę, miał stanowić alternatywę dla aspiryny. W Polsce pojawił się w latach ’90 XX wieku i do dziś jest najchętniej stosowanym lekiem przeciwbólowym dostępnym bez recepty, uważanym za bezpieczny i łagodny dla żołądka.
Kiedy sięgamy po paracetamol?
Paracetamol to lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działa poprzez hamowanie w ośrodkowym układzie nerwowym wytwarzania niektórych substancji odpowiadających za odczuwanie bólu. Lek nie wykazuje jednak działania przeciwzapalnego. Skuteczność i siła jego działania jest zbliżona do skuteczności aspiryny, jest jednak od niej bezpieczniejszy i może być stosowany przez osoby z owrzodzeniem żołądka i zaburzeniami krzepnięcia krwi. Efekt przeciwbólowy paracetamolu następuje po około 30 minutach od zażycia leku i utrzymuje się od 4 do 6 godzin. Stosowany w dawkach terapeutycznych (dorośli do 4g na dobę) jest całkowicie bezpieczny, natomiast przedawkowanie może zakończyć się poważnym uszkodzeniem wątroby i nerek.
Wskazaniem do stosowania paracetamolu są między innymi:
- gorączka i ból towarzyszące grypie,
- ból głowy,
- ból zęba,
- bóle menstruacyjne,
- bóle mięśniowe,
- silniejsze bóle (pooperacyjne, nowotworowe) w połączeniu z kodeiną lub morfiną.
Bezpieczny dla ciężarnych i dzieci
Paracetamol może być stosowany u niemowląt i dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz osób starszych. Kobiety od 4. miesiąca ciąży mogą bezpiecznie stosować paracetamol w formie doustnej, ściśle według wskazań lekarza. Co prawda do tej pory nie odnotowano szkodliwego wpływu na zdrowie płodu oraz przebieg ciąży, jednak w związku z tym, że paracetamol może przenikać przez łożysko, część lekarzy zaleca unikanie przyjmowania leku w I trymestrze ciąży. Również matki karmiące piersią mogą przyjmować paracetamol w dawkach terapeutycznych, gdyż ilość paracetamolu, jaka przenika do mleka matki jest znacznie mniejsza niż dawki zazwyczaj stosowane u niemowląt.
Paracetamol jest również najczęściej wybieranym lekiem w walce z gorączką u dzieci. Noworodkom i niemowlętom do 4. miesiąca życia wolno podawać paracetamol tylko za zgodą lekarza i w ściśle określonej przez niego dawce. Natomiast dzieciom poniżej 4. roku życia zaleca się podawania paracetamolu nie dłużej niż przez 2 dni.
Stosowanie u dorosłych
Paracetamolu nie należy stosować często ani długoterminowo, ponieważ może dojść do poważnego uszkodzenia wątroby. Długotrwałe przyjmowanie 3–4 gramów paracetamolu dziennie (6–8 tabletek po 500mg) lub jednorazowe przyjęcie 6 gramów leku może uszkodzić wątrobę i nerki. Co równie ważne, objawy zatrucia paracetamolem nie pojawiają się natychmiast po podaniu leków lecz dopiero po 24 godzinach, a nawet po 3 dniach od zażycia substancji. Dopuszczalna jednorazowa dawka leku nie powinna przekraczać 500–1000 mg (1–2 tabletki po 500 mg). Pomiędzy zażyciem kolejnych dawek paracetamolu należy zrobić minimum 4 godzinną przerwę. Leków z paracetamolem nie powinniśmy stosować dłużej niż 5 dni bez konsultacji z lekarzem.
Pamiętajmy, że paracetamol jest popularnym lekiem i występuje pod różnymi nazwami, w różnych dawkach. Bardzo często jest też składnikiem leków złożonych. Zawsze upewnijmy się, czy przyjmowane przez nas leki nie zawierają tych samych substancji czynnych. Niewiedza może nas wiele kosztować i w najgorszym przypadku zakończyć się ciężkim zatruciem, a nawet śmiercią.
Paracetamol a inne leki
Paracetamol stosowany z innymi lekami może wchodzić w reakcje z zawartymi w nich substancjami czynnymi i wywoływać działania niepożądane. Poniżej kilka przykładów oddziaływania paracetamolu z innymi substancjami:
- Wzmacnia działanie paracetamolu. Taki efekt wykorzystywany jest w wielu preparatach złożonych.
- Przy jednoczesnym stosowaniu aspiryny i paracetamolu dochodzi do podwyższenia stężenia obu leków we krwi.
- Stosowanie paracetamolu wraz z lekami pochodzącymi z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek.
- Paracetamol w połączeniu z doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi wzmacnia ich działanie.
- Węgiel aktywny oraz cholestyramina utrudniają wchłanianie paracetamolu z przewodu pokarmowego.
- Przyjmowanie paracetamolu w połączeniu z alkoholem zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby.
Paracetamol jest składnikiem wielu leków dostępnych bez recepty i często dochodzi do jego przedawkowania. Leki przeciwbólowe zawierające paracetamol bez problemu można kupić w supermarketach, na stacjach benzynowych i w kioskach, gdzie znajdują się poza jakąkolwiek kontrolą. Przedawkowania wynikają głównie z braku wiedzy na temat tego, jaka dawka leku jest niebezpieczna dla zdrowia. Odnotowuje się także sporo przypadków prób samobójczych z udziałem paracetamolu. Dlatego tak ważna jest świadomość tego, jakie leki łączymy ze sobą i jaki jest ich skład. Kupujmy leki tylko z pewnych źródeł i przed zażyciem jakiegokolwiek produktu leczniczego czytajmy ulotki zawierające wszelkie niezbędne informacje. Od tego zależy nasze zdrowie.
Autor: Ewelina Malka, 22.06.2015r.