Kiedyś był tak cenny, że stanowił walutę. Dziś, kiedy znamy prawie 300 odmian czosnku dostępny jest dla każdego i to przez cały rok. Czosnek ma nie tylko liczne walory kulinarne, ale także lecznicze. Zobacz jakie są zalety czosnku i ile czosnku dziennie można zjeść.
Królowa brytyjska Elżbieta II nie jada czosnku i cebuli, a jej kucharz ma zakaz serwowania dań z wykorzystaniem tych warzyw. Nie warto jednak naśladować preferencji kulinarnych brytyjskiej monarchini, gdyż lecznicze właściwości czosnku są wykorzystywane od tysięcy lat, a kolejne badania naukowe potwierdzają dobroczynny wpływ czosnku na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Arabowie używali czosnku do leczenia ran i owrzodzeń, Hipokrates stosował go jako środek moczopędny, w chorobach układu oddechowego i przewodu pokarmowego, w starożytnym Egipcie czosnek chronił przed czerwonką i był lekiem na tasiemca, w średniowieczu ludzie wierzyli, że chroni przed zarazami.
Czosnek jest jedną z najstarszych roślin uprawianych w Europie. W 1920 roku rosyjski uczony Borys Tokin odkrył, że czosnek tak dobrze wpływa na nasze zdrowie, ponieważ zawiera substancje o działaniu bakteriobójczym i grzybobójczym, tzw. fitonocydy. Dalsze badania nad czosnkiem przyniosły w 1944 roku odkrycie w czosnku organicznego związku siarki zwanego alliną, a także allicyny, która jest produktem rozpadu związku siarki pod wpływem miażdżenia lub krojenia.
Dziś już wiemy, że cennych składników jest w czosnku więcej. Spośród ponad 1200 substancji aktywnych można wymienić między innymi:
- związki siarki (allina i skordynina A i B)
- olejki eteryczne (zawierają m.in. salicynę, fitosterole, kwas spirogenowy, amoniak oraz wiele dwu- i trójsiarczków alkilowych i metylowych)
- flawonoidy
- flawony
- związki śluzowe
- węglowodany (w tym inulinę)
- białka
- potas
- fosfor
- wapń
- sód
- magnez
- żelazo
- mniejsze ilości selenu, jodu, chromu, miedzi, manganu, kobaltu, cynku, molibdenu i uranu
- witaminy: A, B1, B2, C, PP
Czytaj także: Żeń-szeń - działanie, właściwości i rodzaje
Czosnek – właściwości
Wiele jest zalet czosnku. Oprócz właściwości bakterio- i grzybobójczych warto wspomnieć o korzystnym wpływie czosnku na układ naczyniowo-sercowy, na prawidłowy poziom cukru we krwi. Ponadto czosnek:
- zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit i oskrzeli oraz ścian drobnych naczyń krwionośnych
- pobudza wydzielanie soku trawiennego
- pobudza pracę układu odpornościowego
- jest pomocny w zakażenia gardła i krtani
- sprawdza się w leczeniu przewlekłego nieżytu oskrzeli
- wspomaga leczenie przewlekłych i podostrych stany nieżytowe żołądka i jelit, zwłaszcza pochodzenia zakaźnego
- wspomaga leczenie antybiotykowe zapalenia płuc, krztuśca
- ma korzystny wpływ na stan naczyń mózgowych, na zmniejszenie oporów i lepszy przepływ krwi oraz na doprowadzenie tlenu
- zmniejsza bóle menstruacyjne
- mobilizuje krwinki białe do obrony organizmu przed czynnikami zakaźnymi
- działa przeciwzakrzepowo i przeciwskurczowo
- działa napotnie, obniża gorączkę
- reguluje florę bakteryjną jelit
- zwalcza infekcje dróg moczowych
- jest pomocny w leczeniu reumatyzmu, ischiasu, artretyzmu, gościca
- wspomaga leczenie ran, ropni i czyraków
- chroni przed zwapnieniem żył
- oczyszcza organizm
Czosnek – przeciwwskazania
Nie wszyscy mogą skorzystać z dobroczynnych właściwości czosnku. Nie zaleca się spożywania czosnku lub preparatów z czosnkiem na tydzień przed planowanym zabiegiem lub operacją (ze względu na właściwości rozrzedzające krew), stosowania u chorych przyjmujących warfarynę i niesterydowe leki przeciwzapalne (możliwość krwawienia).
Z czosnku powinny zrezygnować także matki karmiące piersią (możliwość kolek u dzieci) oraz dzieci do 1. roku życia. Czosnek źle będą znosiły osoby z zaawansowaną chorobą nerek, zapaleniem żołądka lub jelita oraz pacjenci ze skłonnością do niskiego ciśnienia krwi.
Czosnek może wywołać także niepożądane objawy u zdrowych osób, jeśli jest spożywany w nadmiarze. Pacjenci czasem skarżą się na:
- wzdęcia
- zgagę
- zaburzenia żołądkowo jelitowe
- skurcze przewodu pokarmowego
- kontaktowe zapalenie skóry (przy stosowaniu zewnętrznym)
- wysypki na skórze i egzemy (głównie u osób uczulonych)
W dużych dawkach czosnek należy spożywać ostrożnie w okresie ciąży, ponieważ czosnek może spowodować skurcze macicy. Przypadki takie są jednak rzadkie, ponieważ przyjmuje się, że objawy toksyczne występują dopiero po spożyciu w ciągu dnia 600g świeżych główek czosnku.
Czosnek na odchudzanie
Czosnek jest cennym sprzymierzeńcem w walce z nadmiernymi kilogramami. Po pierwsze zawarte w nim olejki eteryczne powodują uczucie sytości, po drugie cenne składniki przyspieszają spalanie tkanki tłuszczowej i stymulują pracę jelit, a dodatkowo także przyśpieszają retencję wody i oczyszczają organizm z toksyn. 100 g czosnku ma 146 kcal, a jego indeks glikemiczny wynosi 15. Oprócz tego zawiera 400 mg cennego potasu, 4,1 g błonnika i 31 mg witaminy C.
Świetnym suplementem diety odchudzającej będzie napar z czosnku i cytryny. Do sporządzenia naparu potrzeba: 3 cytryn, 2 litrów wody, 2 ząbki czosnku. Czosnek kroimy na plasterki i wrzucamy do wrzącej wody, dodajemy do tego pokrojoną w plastry cytrynę. Całość gotujemy przez kwadrans. Miksturę pije się codziennie na czczo, 30 minut przed śniadaniem.
Czosnek jako antybiotyk
Czosnek jest nazywany naturalnym antybiotykiem i nie ma w tym stwierdzeniu żadnej przesady. Badania naukowe wykazały, że czosnek, a zwłaszcza zawarta w nim allicyna działa niszcząco na bakterie Gram-dodatnie jak i Gram-ujemne. Potrafi niszczyć najbardziej popularne szczepy bakterii, w tym między innymi:
- Escherichia
- Salmonella
- Klebsiella
- Proteus
- Staphylococcus
- Streptococcus
- Bacillus
- Helicobacter pylori
- Mycobacterium
- Streptococcus mutans
Czosnek ma też swoje zasługi w walce z bakteriami beztlenowymi w szczególności na Bacteroides, Actinomyces i Clostridium.
Czosnek wykazuje silne działanie przeciwwirusowe, dlatego zalecany jest w przeziębieniach, chorobach grypopochodnych i grypie. Niszczycielsko na wirusy wpływają dwa główne składniki czosnku allicyna i ajoen, które zapobiegają połączeniu się wirusa z DNA komórki gospodarza.
W okresach zwiększonego zachorowania warto codziennie włączać do swojej diety czosnek. Agnieszka Maciąg, propagatorka medycyny naturalnej poleca miksturę z czosnku, którą każdy może zrobić samodzielnie w domu. Potrzebujemy do tego 1 główki obranego czosnku, soku z 1 cytryny, 3-4 łyżki miodu i szklanka przegotowanej i ostudzonej wody. Wszystko miksujemy i odstawiamy na dwie doby w chłodne i ciemne miejsce. Następnie przecedzamy wszystko przez gazę do szklanego zamykanego naczynia i wstawiamy do lodówki. Dorośli mogą wypijać profilaktycznie 2 łyżki dziennie tej mikstury, dzieci 1 łyżeczkę od herbaty.
Czytaj też: Żyworódka (kalanchoe) - zastosowanie, właściwości
Czosnek na cholesterol
Czosnek ma także dobry wpływ na układ krążenia: zapobiega miażdżycy, obniża poziom całkowitego cholesterolu (poziom dobrego cholesterolu pozostaje bez zmian) i trójglicerydów. Trzeba jednak pamiętać, że ten efekt nie utrzymuje się zbyt długo po odstawieniu preparatów z czosnkiem.
A czy czosnek obniża ciśnienie? Z badań, jakie lekarze z University of Adelaide w Australii wykonali na 50 pacjentach z podwyższonym ciśnieniem tętniczym wynika, że po 12 tygodniach podawania wyciągu z czosnku udało się u nich obniżyć ciśnienie o około 10 mm Hg, w porównaniu z grupą, która otrzymywała placebo.
Substancje zawarte w czosnku mają podobne działanie do aspiryny, dzięki czemu umożliwiają rozkurcz naczyń krwionośnych i poprawiają ich elastyczność. Z rozwagą trzeba jednak stosować czosnkową terapię (najlepiej po konsultacji z lekarzem), ponieważ może dojść do interakcji między przyjmowanymi na stałe innymi lekami i preparatami z czosnku, które mają działanie rozrzedzające krew.
Czosnek – właściwości przeciwgrzybicze
Popularny jest wywar z czosnku na grzybicę. Czosnek silnie działa zwłaszcza na grzyby typu:
- Candida
- Saccharomyces
- Pichia
Naukowcy wykazali też wysoką skuteczność działania wodnych wyciągów z czosnku u chorych na AIDS. Pacjenci ci byli mniej podatni na zakażenia grzybami Cryptococcus neoformans.
Ale przeciwgrzybiczo nie działają tylko wodne wyciągi czosnku, okazuje się, że liofilizowany czosnek potrafi zahamować wzrost aż 55 różnych gatunków grzybów drożdżopodobnych i 35 dermatofitów patogennych dla człowieka.
Zobacz: Babka lancetowata – właściwości. Zastosowanie na kaszel
Czosnek na pasożyty jelitowe
Czosnek oraz jego składniki mają też silne działanie przeciwpierwotniakowe. Zawarta w czosnku allicyna nie tylko wykazuje właściwości przeciwgrzybiczne, ale także amebobójcze. Dodatkowo hamuje wzrost pierwotniaków:
- Giardia lamblia
- Leishmania major
- Crithidia fasciulata
- Leptomonas colosoma
Czosnek – co zrobić z oddechem?
Niektórym przeszkadza ostry smak czosnku. Za nieprzyjemny zapach z ust odpowiadają lotne substancje takie jak disiarczek diallilu, merkaptanu allilu, disiarczek allilometylowy oraz siarczek allilometylowy. Naukowcy cały czas próbują znaleźć sposób na zniwelowanie przykrego zapachu.
Ostatnio badacze z Ohio State University w Stanach Zjednoczonych odkryli, że antidotum na przykry zapach po zjedzeniu czosnku to zjedzenie surowego jabłka, sałaty i mięty. Okazało się jednocześnie, że tak dużej skuteczności, jak produkty surowe nie wykazywały już sok jabłkowy i sok z mięty.
Sprawdź: Czy czystek poprawia odporność?