Flora bakteryjna człowieka to jego tarcza obronna przed chorobotwórczymi drobnoustrojami. Jednak jej prawidłowe funkcjonowanie może zaburzyć np. zbyt częste stosowanie antybiotyków, niezdrowy styl życia czy dieta bogata w cukier, tłuszcze i białka. Zobacz czym grożą zaburzenia flory bakteryjnej jelit czy pochwy, oraz gdzie znajduje się najwięcej dobroczynnych bakterii dbających o nasze zdrowie.
Szacuje się, że na 10 bilionów komórek, które człowiek posiada przypada 10 razy więcej bakterii, które kolonizują jego organizm. Z jednej strony to przerażające, z drugiej zaś, gdy uświadomimy sobie jak ważną rolę odgrywa prawidłowa flora bakteryjna, nie powinniśmy popadać w panikę. Najwięcej różnych gatunków bakterii występuje w jelicie grubym, przewodzie pokarmowym i pochwie. Stosunkowo mało ma ich flora bakteryjna skóry.
Co to jest flora bakteryjna?
Jeśli mikroorganizmy zamieszkujące nasze ciało nie wywołują żadnych chorób mamy do czynienia z fizjologiczną florą bakteryjną (tzw. flora saprofityczna), która odgrywa niezwykle ważną rolę. Chroni nas przed kolonizacją bakterii chorobotwórczych i grzybów zagrażających naszemu zdrowiu. Sprawia, że środowisko naszego organizmu jest nieprzyjazne dla rozwoju niepożądanych drobnoustrojów. Dlatego tak ważne jest dbanie o prawidłową florę bakteryjną, która niestety zmienia się wraz z wiekiem, pod wpływem nadużywania antybiotyków, niezdrowej diety, agresywnych środków czystości i kosmetyków.
Flora bakteryjna jelit
W jelitach i w całym przewodzie pokarmowym znajduje się najwięcej bakterii w ciele ludzkim. Szacuje się, że może być to ponad pół tysiąca (a nawet tysiąc) gatunków mikroustrojów, które w przeważającej większości przebywają w jelicie grubym i stanowią 80 procent suchej masy kału. Flora bakteryjna jelit dzieli się na:
- bakterie beztlenowe (np. Bacteroides spp, Bifiibbacterium, Clostridiiim),
- bakterie względnie beztlenowe (np. pałeczki: Enterobacterkceae, E. Coli, ziarenkowce: Enterococcus).
Flora bakteryjna przewodu pokarmowego, tak samo jak flora bakteryjna w jelitach, odgrywa dużą rolę nie tylko w ochronie przed rozwojem chorobotwórczych bakterii i aktywowaniu układu odpornościowego, ale także bierze udział w procesie pozyskiwania energii z pożywienia. Bakterie biorą także udział w produkcji witamin (zwłaszcza biotyny i witaminy K) i hormonów, regulują motorykę przewodu pokarmowego, wspomagają procesy fermentacyjne składników pokarmowych, prawidłowe procesy metaboliczne.
Zobacz: Żel antybakteryjny – do rąk, twarzy, bez wody
Zaburzona flora bakteryjna jelit - objawy
Kiedy zaczynamy chorować częściej niż zwykle, warto sprawdzić, czy nie została zaburzona flora bakteryjna jelit. Zwłaszcza, jeżeli jesteśmy po kuracji antybiotykowej, zatruciu pokarmowym, kiedy nasza dieta odbiega od idealnej i jest bogata w słodkie produkty, wysokotłuszczowe, wysokobiałkowe, a jednocześnie jest uboga w błonnik pokarmowy. Zaburzenia flory bakteryjnej jelit mogą powstać także pod wpływem:
- stresu,
- braku aktywności fizycznej,
- nadużywania sterydów,
- zażywania leków (niesterydowe leki przeciwzapalne, sulfonamidy, leki immunosupresyjne i antykoncepcyjne),
- zatruć np. kadmem, ołowiem lub rtęcią,
- chorób takich jak infekcje, alergie i nietolerancje pokarmowe,
- radioterapii i chemioterapii,
- nadmiernego spożycia kwasów Omega 6 i tłuszczy typu trans,
- braku snu,
- niedoboru witamin i minerałów.
Czym się objawia zaburzenie flory bakteryjnej jelit? Bólami brzucha, wzdęciami, biegunką, w dłuższej perspektywie spadkiem masy ciała, obrzękami, zaburzeniami immunologicznymi. Zaburzenia flory bakteryjnej w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do magazynowaniu nadmiernych ilości tkanki tłuszczowej.
Jak sprawdzić, czy z flora bakteryjna jelit jest wszystko w porządku? Lekarz może zlecić posiew treści jelitowej, testy oddechowe lub badania kału.
Flora bakteryjna jelit - odbudowa
W odbudowie prawidłowej flory bakteryjnej jelit kluczową rolę odgrywają prebiotyki, probiotyki i synbiotyki.
Probiotyki to preparaty, które zawierają hodowlę prawidłowych drobnoustrojów, które w warunkach fizjologicznych występują w przewodzie pokarmowym człowieka. Znajdziemy je w gotowych preparatach lub produktach spożywczych, na przykład w fermentowanych przetworach mlecznych, kiszonych ogórkach.
Prebiotyki stymulują działanie flory bakteryjnej, bo zawierają nietrawione części roślin budujące włókno pokarmowe. Znajdziemy je w warzywach i owocach (np. bananach, cebuli, ziemniakach) lub preparatach, które są dodawane do żywności. Synbiotyki to połączenie prebiotyków i probiotyków.
Przywracanie prawidłowej flory bakteryjnej jelit polega jednak przede wszystkim na zmianie trybu życia i wprowadzeniu zdrowych nawyków żywieniowych.
Czytaj także: Probiotyk - jaki wybrać? Probiotyki na jelita, naturalne
Flora bakteryjna pochwy
Obliczono, że w jednym mililitrze wydzieliny z pochwy znajduje się około 108 bakterii. Połowa z nich to drobnoustroje beztlenowe. Bakterie w florze bakteryjnej pochwy produkują kwas mlekowy oraz nadtlenek wodoru, które chronią pochwę przed rozwojem chorobotwórczych bakterii. Przy prawidłowej florze bakteryjnej pochwy pH utrzymuje się na poziomie około 3,8 - 4,2.
Prawidłowa flora bakteryjna pochwy może jednak ulec zachwianiu w wyniku:
- stosowania antybiotyków,
- zmian hormonalnych (starość, połóg),
- zbyt agresywnych środków higieny intymnej,
- zbyt ciasnej bielizny,
- braku higieny,
- wielu kontaktów seksualnych z dużą ilością partnerów,
- chorób ogólnoustrojowych np. cukrzycy.
W wyniku zaburzenia prawidłowej flory bakteryjnej pochwy pojawiają się infekcje dróg rodnych, które najczęściej objawiają się: uczuciem dyskomfortu, pieczeniem pochwy i sromu, świądem sromu, obrzękiem, zmianą zapachu, zabarwienia i konsystencji wydzieliny pochwowej, bolesnymi stosunkami płciowymi.
Niespecyficzna flora bakteryjna może doprowadzić do niespecyficznego zapalenia pochwy, które wymaga podawania antybiotyków i stosowania łagodnych preparatów myjących.
Czytaj również: Probiotyk dopochwowy, ginekologiczny - jaki? Dla kobiet w ciąży
Flora bakteryjna jamy ustnej
W jamie ustnej człowieka znajduje się około 700 gatunków drobnoustrojów, najwięcej z nich występuje w kieszonkach dziąsłowych, płytce nazębnej i grzbiecie języka.
Próchnicę wywołują bakterie z gatunków Streptococcus mutans, Lactobacillus rhamnosus oraz Streptococcus gordonii. Żywią się one węglowodanami zawartymi w resztkach pokarmów, w wyniku czego powstają kwasy obniżające pH jamy ustnej. To prowadzi do uszkodzeń szkliwa i powstawania dziur.
Za nieprzyjemny oddech odpowiadają bakterie z gatunków: Porphyromonas gingivalis, Fusobacterium nucleatum i Prevotella intermedium, które żywią się białkami zawartymi w ślinie oraz komórkami nabłonka.
Prawidłowa higiena zębów jest bardzo ważna, bo jej brak może nie tylko prowadzić do próchnicy i chorób przyzębia, ale także warto wiedzieć, że bakterie z jamy ustnej mogą przedostawać się do układów wewnętrznych organizmu i zwiększyć ryzyko chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy miażdżyca.
Sprawdź: Leczenie próchnicy zęba - jak pozbyć się próchnicy?