Probiotyk to żywe kultury bakterii, które wspomagają funkcjonowanie jelit oraz całego organizmu. Kiedy należy je przyjmować, jakie są rodzaje probiotyków i czy są bezpieczne dla dzieci oraz kobiet w ciąży? Odpowiadamy te i inne pytania dotyczące probiotyków.
Probiotyk - co to jest?
Probiotyk to żywe kultury bakterii, które korzystnie wpływają na mikroflorę jelitową. Bakterie probiotyczne są mikroorganizmami, które naturalnie występują w mikroflorze jelit. Takie bakterie przylegają do wyściółki jelit, zapewniają optymalne funkcjonowanie układu trawiennego, a przede wszystkim odgrywają kluczową rolę w procesie immunologicznym. Oznacza to, że ich obecność jest niezbędna do wytworzenia odpowiedniej odporności.
Rola drobnoustrojów żyjących w jelitach nie ogranicza się tylko do wspomagania walki z czynnikami chorobotwórczymi. Badania medyczne dowodzą, że działanie mikroflory jelit na funkcjonowanie całego organizmu jest wielokierunkowe, dlatego tak istotne jest, aby lekarze kierowali pacjentów na badania określające kondycję bakteryjną jelit w przypadku różnych dolegliwości oraz zalecali probiotyki nie tylko podczas antybiotykoterapii.
Probiotyki są stosowane podczas leczenia dysbiozy jelitowej, czyli zaburzenia równowagi mikrobiologicznej jelit. Ich zadaniem jest dostarczenie organizmowi dobrych kultur bakterii, które wspomogą pozbycie się bakterii patogennych (szkodliwych) oraz będą hamowały ich rozwój. Wbrew powszechnemu przekonaniu, probiotyki są stosowane nie tylko podczas antybiotykoterapii. Bardzo ważna jest ich suplementacja lub dostarczenie poprzez pokarm, w wielu różnych przypadkach, o czym piszemy szerzej w dalszej części tekstu.
Sprawdź: Prebiotyki - czym są? Prebiotyk a probiotyk
Probiotyk na jelita
Probiotyki można podzielić na dwie główne kategorie:
- probiotyki naturalne, czyli te występujące w produktach spożywczych,
- probiotyk - suplement diety, tj.preparaty farmakologiczne zawierające konkretne szczepy bakterii.
Probiotyki farmakologiczne różnią się między sobą przede wszystkim rodzajem kultur bakterii, które zawierają. Wybór odpowiedniego probiotyku warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. W przypadku stosowania probiotyków w leczeniu konkretnych schorzeń, lekarz wskazuje odpowiednie preparaty. Apteki oferują probiotyki w różnej formie:
- w saszetkach,
- w kroplach,
- w kapsułkach dopochwowych,
- w formie cukierków (dla dzieci).
Warto pamiętać, że mikroflora jelitowa dzieci jest inna niż mikroflora dorosłych - leki dla dzieci są odpowiednio oznaczone, na co zawsze należy zwracać uwagę. Naturalne probiotyki wymieniamy w kolejnej części tekstu.
Zobacz także: Leki na odporność - jak wzmocnić odporność?
Naturalne probiotyki
Naturalne probiotyki to kultury bakterii, które można dostarczyć organizmowi wraz z pożywieniem. Najwięcej korzystnych mikroorganizmów znajduje się żywności kiszonej, ale bez dodatków przyspieszających ten proces. Produkty spożywcze sprzedawane w sklepach w większości są konserwowane, przez co tracą właściwości probiotyczne. Do naturalnych probiotyków zaliczamy:
- kiszoną kapustę (bez konserwantów, niepłukana),
- ogórki kiszone (najlepiej domowe - bez konserwantów),
- kwas chlebowy (naturalny, bez chemicznych dodatków),
- zakwas z czerwonych buraków,
- sery niepoddane pasteryzacji,
- jogurty i kefiry - ważne: muszą zawierać przynajmniej 10 mln żywych komórek bakteryjnych na 1 ml.
Probiotyk dla dzieci
Probiotyk dla dzieci różni się od probiotyku dla dorosłych, ponieważ mikroflora jelit maluszków jest inna. Właśnie dlatego preparaty farmakologiczne są odpowiednio dobrane i wyszczególnione jako produkty dla dzieci.
Probiotyki są zalecane noworodkom, które przyszły na świat przez cesarskie cięcie - pierwsze bakterie, z jakimi miały do czynienia pochodziły z rąk lekarzy, a nie z pochwy i odbytu mamy. Z tego powodu maluszek nie otrzymał odpowiedniego “zestawu” korzystnych drobnoustrojów.
Zobacz: Probiotyk dla dzieci i niemowląt - jaki wybrać?
Probiotyk dla niemowląt stosuje się gdy maluch ma problemy z częstymi infekcjami, cierpi na atopowe zapalenie skóry, kolkę lub inne problemy trawienne. Odpowiednie probiotyki podaje się także dzieciom, których rodzice mają skłonności do alergii - w ten sposób można złagodzić lub całkiem zapobiec ryzyku wystąpienia u dziecka alergii w przyszłości.
Probiotyki dla dzieci są dostępne zazwyczaj w formie kropel lub saszetek do przyrządzenia napoju. Często są to produkty wzbogacone dodatkowymi substancjami smakowymi.
To może Cię zainteresować: Gorączka u dziecka i niemowlaka - jak zbić temperaturę?
Probiotyki w ciąży
Probiotyki są bezpieczne dla kobiet w ciąży. Panie spodziewające się dziecka mogą je przyjmować w przypadku problemów z zaparciami lub biegunki. Co istotne, w czasie ciąży pod wpływem hormonów zmienia się pH pochwy, przez co zwiększona zostaje podatność na infekcje grzybicze i bakteryjne pochwy. Aby zapobiec nieprzyjemnym dolegliwościom, można sięgnąć po odpowiednie probiotyki w formie tabletek lub globulek dopochwowych.
Probiotyki przyjmowane w ciąży mają też korzystny wpływ na dziecko, m.in. obniżają skłonności do wystąpienia alergii i zwiększają stężenie łożyskowych kwasów tłuszczowych, które wpływają na prawidłowy rozwój układu nerwowego płodu.
Czytaj także: Tabletki przeciwbólowe w ciąży - jakie leki można brać?
Probiotyk ginekologiczny
Probiotyki ginekologiczne regulują florę bakteryjną pochwy. Jej zaburzenia prowadzą do infekcji, które nieleczone mogą rozwinąć się w poważniejsze schorzenia. Probiotyk ginekologiczny to lek dostępny w postaci tabletek do przyjmowania doustnego lub w formie kapsułek dopochwowych. Lekarz ginekolog zaleca odpowiednie probiotyki. Probiotyk ginekologiczny jest bezpieczny także dla kobiet w ciąży.
Probiotyk bez laktozy
Probiotyki mogą być spożywane przez osoby z nietolerancją laktozy, co więcej - pomagają zmniejszyć objawy nietolerancji laktozy.
Warto wiedzieć: nietolerancja laktozy wynika z braku enzymu ß-galaktozydazy. Część bakterii zawartych w probiotykach produkuje ten enzym. Właśnie z tego powodu osoby z nietolerancją powinny spożywać probiotyki. Lekarz lub farmaceuta zaleci odpowiednie preparaty.
Kiedy brać probiotyk?
Probiotyki przywracają harmonię bakteryjną jelit, a tym samym mogą zapobiec wielu dolegliwościom - w tym także tak poważnym jak rak jelita grubego. Probiotyki mają także przywrócić równowagę bakteryjną, która została zaburzona w wyniku stosowania leków np. antykoncepcyjnych lub antybiotyków. Poniżej wymieniamy dolegliwości, które wynikają z nieprawidłowego składu mikroflory jelit:
- obniżona odporność,
- otyłość (osoby otyłe powinny zadbać o mikroflorę jelit dlatego, że jej sprawne funkcjonowanie ułatwia organizmowi oczyszczanie się z substancji szkodliwych, trawienie staje się sprawniejsze. Jednocześnie zaznaczamy, że dysbioza jelit nie jest jedyną, ani główną przyczyną problemów z nadwagą),
- atopowe zapalenie skóry,
- zaburzenia nastroju (stany depresyjne),
- alergie (dowiedziono, że probiotyki mogą łagodzić reakcje alergiczne, lub całkowicie zapobiec ich występowaniu),
- biegunka (probiotyk przywraca optymalną pracę jelit),
- choroby zapalne jelit,
- celiakia,
- nietolerancja laktozy (suplementacja odpowiednich probiotyków może złagodzić objawy związane z nietolerancją laktozy; mikroflora jelit uzupełniona o odpowiednie bakterie, lepiej poradzi sobie z rozkładem produktów mlecznych),
- wrzody żołądka,
- występowanie bakterii helicobacter pylori,
- zaparcia, problemy z trawieniem.
Probiotyki należy przyjmować:
- podczas i po antybiotykoterapii,
- podczas i po stosowaniu leków antykoncepcyjnych oraz innych leków o działaniu bakteriobójczym.
Probiotyki są także zalecane osobom żyjącym w ciągłym stresie, ponieważ ma to niszczący wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Podobnie jest w przypadku spożywania dużych ilości alkoholu - mikroflora jelit zostaje mocno zaburzona.
Sprawdź: Jak jeść, by nie tyć? Zasady zdrowego odżywiania się
Jak brać probiotyk?
Sposób przyjmowania probiotyków jest dokładnie opisany na każdym z preparatów. Część z nich warto przyjmować niedługo przed posiłkiem, inne w trakcie. Zawsze należy stosować się do zaleceń lekarza oraz informacji umieszczonej na ulotce. Istnieją probiotyki, które rozpadają się dopiero w jelitach, inne są uwalniane wcześniej. Probiotyki w kroplach są przyjmowane wraz z napojem.
Warto pamiętać, aby unikać łączenia probiotyków z alkoholem.
Czy można brać probiotyki profilaktycznie?
Tak. Dla pełnego obrazu stanu swojej mikroflory jelitowej warto dodatkowo wykonać odpowiednie badanie laboratoryjne. Istnieją placówki medyczne, które oferują badanie ilości i jakości bakterii na podstawie analizy laboratoryjnej kału. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie odpowiedniego preparatu, czyli takiego, który zawiera odpowiednie dla danej osoby szczepy bakterii.
Czytaj też: Probiotyk dopochwowy, ginekologiczny - jaki? Dla kobiet w ciąży