Niedobór żelaza najczęściej prowadzi do niedokrwistości, czyli popularnej anemii. Największe zapotrzebowanie na ten mikroelement występuje u kobiet w ciąży, dzieci, a także u osób starszych. Niski poziom żelaza w organizmie może skutkować uczuciem senności, ciągłym przemęczeniem oraz podatnością na infekcje.
Żelazo jest to pierwiastek chemiczny i składnik mineralny, który odgrywa bardzo ważną rolę we właściwym funkcjonowaniu organizmu. Zarówno jego zbyt niski, jak i za wysoki poziom może prowadzić do komplikacji, takich jak anemia czy zatrucie organizmu.
Żelazo pełni niezwykle ważną rolę w organizmie, gdyż bierze udział w produkcji składników krwi, a główną przyczyną jego niedoboru jest najczęściej niewłaściwa dieta.
Czytaj: Anemia w ciąży. Co jeść, by uniknąć niedokrwistości?
Żelazo – rola w organizmie
Jaką rolę pełni żelazo w organizmie?
- wspiera właściwe funkcjonowanie systemu nerwowego,
- używane jest do produkcji krwinek czerwonych w szpiku kostnym,
- usuwa toksyny z wątroby,
- uczestniczy w procesie usuwania wolnych rodników z organizmu,
- zmniejsza uczucie senności i zmęczenia,
- pozwala na pobieranie tlenu w płucach, a następnie uwalnianie go w tkankach.
Dodatkowo w przypadku kobiet ciężarnych żelazo wpływa na prawidłowy rozwój płodu
i zapobiega wystąpieniu niedokrwistości u matki.
Niedobór żelaza - przyczyny
Co powoduje niedobór żelaza w organizmie? Za wystąpienie dolegliwości najczęściej odpowiedzialna jest niewłaściwa dieta. Problem ten często dotyka wegetarian, wegan, a także zwolenników restrykcyjnego odchudzania.
Niedobór żelaza w organizmie – pozostałe przyczyny:
- choroby przewlekłe, takie jak: zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna czy celiakia,
- nieprawidłowe wchłanianie żelaza,
- utrata dużej ilości krwi - np. w czasie miesiączki lub poważnego schorzenia, jak hemoroidy lub choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, jak również osoby po operacji.
Żelazo można podzielić na tzw. hemowe (dostarczane z produktami pochodzenia zwierzęcego) i niehemowe (dostarczane z produktami pochodzenia roślinnego). Żelazo hemowe jest znacznie łatwiej przyswajalne niż niehemowe, dlatego w diecie ważne jest spożywanie mięsa. Stąd częsty niedobór żelaza u wegetarian i wegan.
Niedobór żelaza – objawy
Objawy niedoboru żelaza mogą być różne. Najczęściej ich rozpoznanie nie jest trudne, ponieważ najprostszym sposobem diagnozy jest badanie krwi.
Główne objawy wynikające z niskiego poziomu żelaza to:
- Niedobór żelaza – objawy skórne:
- bladość skóry,
- niezdrowy wygląd cery,
- tendencja do przesuszania skóry,
- niekiedy łuszczenie się naskórka,
- wystąpienie sińców pod oczami,
- podatność na pęknięcia kącików ust, czyli tzw. zajady,
- nadmierne przesuszanie się ust.
- Niedobór żelaza – objawy neurologiczne:
- problemy z koncentracją,
- trudności z zapamiętywaniem,
- ogólna dezorientacja.
- Niedobór żelaza – pozostałe objawy:
- kruchość i łamliwość paznokci,
- ból głowy,
- rozdrażnienie,
- podatność na infekcje,
- duszność,
- chroniczne przemęczenie.
Po zauważeniu u siebie jakichkolwiek z wyżej wymienionych objawów, należy zgłosić się do lekarza, który prawdopodobnie zleci wykonanie badania krwi i na podstawie jego wyników, zaleci właściwą formę leczenia i suplementacji żelaza.
Niedobór żelaza w ciąży
Wiele kobiet ciężarnych boryka się z niedokrwistością wynikającą właśnie ze zbyt niskiego poziomu żelaza w organizmie.
Stan ten może doprowadzić do wielu komplikacji zdrowotnych, jak m.in.:
- niska masa urodzeniowa dziecka,
- anemia u noworodka,
- poród przed terminem,
- w najgorszym przypadku poronienie.
Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo w ciąży, wynika ze wzrostu macicy, a także potrzeb płodu oraz łożyska. Dzienne zapotrzebowanie dla kobiet wynosi ok. 18 mg na dzień, natomiast w czasie ciąży jest to ok. 27 mg na dobę.
Niedobór żelaza u dzieci
Niedobór żelaza u niemowlaka to częsta przypadłość głównie u maluchów urodzonych przed terminem oraz z niską masą urodzeniową.
Skąd się bierze niedobór żelaza u noworodka? W czasie ciąży, płód pobiera od matki żelazo, część wchłaniając od razu, a pozostałą ilość magazynując. Niestety, w niektórych przypadkach jego ilość jest niewystarczająca, by móc ją odłożyć „na później”. Największe zapasy magazynowane są w ostatnich tygodniach ciąży, dlatego wcześniaki często cierpią na anemię.
Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo u dzieci wynika z ich rozwoju, zarówno fizycznego, jak i psychicznego.
Główne objawy świadczące o zbyt niskim poziomie żelaza u dzieci to:
- brak łaknienia,
- senność,
- bladość skóry,
- brak wzrostu masy ciała,
- zmęczenie.
U noworodków uzupełnianie niedoborów żelaza zwykle polega na jego suplementacji farmakologicznej, natomiast w przypadku starszych dzieci najczęściej wystarczają zmiany nawyków żywieniowych i wprowadzenie do codziennego jadłospisu, chociażby kasz czy brokułów.
Niedobór żelaza - skutki
Główne skutki niedoboru żelaza to:
- niedokrwistość, czyli anemia,
- podatność na infekcje,
- ciągłe przemęczenie,
- niezdrowy wygląd cery,
- kołatanie serca,
- przedwczesny poród,
- niska masa urodzeniowa dziecka.
Najpoważniejszym powikłaniem jest właśnie anemia, która w konsekwencji może doprowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, uszkadzając trwale układ nerwowy.
Dowiedz się: Czujesz zmęczenie i wyczerpanie? Zacznij uprawiać jogę!
Niedobór żelaza – co jeść?
Jak uzupełnić niedobór żelaza? Dieta na niedobór żelaza powinna być bogata w ten pierwiastek, ale należy również zaznaczyć, które produkty utrudniają jego wchłanianie.
Niedobór żelaza – dieta:
- czerwone mięso – np. wołowina,
- podroby – m.in. wątróbka,
- warzywa – brokuły, rukola, fasolka szparagowa, szpinak, pietruszka, ziemniaki, pomidory, buraki,
- owoce świeże i suszone – jabłka, śliwki, brzoskwinie, wiśnie, cytrusy,
- bakalie i pestki dyni, słonecznika,
- jaja,
- pełnoziarniste pieczywo,
- ryby – śledź, makrela,
- owoce morza – krewetki.
Za utrudnianie wchłaniania żelaza odpowiedzialne są głównie kawa i herbata, gdyż zawarta w nich tanina spowalnia przyswajanie pierwiastka. Warto przyjmować żelazo wraz z witaminą C, dlatego sałatki warto skrapiać cytryną, a do posiłku wypijać szklankę soku pomarańczowego.
Autor: Katarzyna Pawlik
Czytaj również:
- Witamina K i K2 MK7 - występowanie, właściwości i przeciwwskazania
- Wypadanie włosów po ciąży – przyczyny, zapobieganie i sposoby