Olej rzepakowy to klasyka. Jest stosowany w całej Europie, w tym w Polsce, ma skład bardzo podobny do słynnej oliwy z oliwek, ale niewiele osób wie, że jest od niej zdrowszy.
Olej rzepakowy wytwarza się na całym świecie, m.in. w: Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Hiszpanii, Nowej Zelandii. Jednak jego największym producentem jest Unia Europejska. W Polsce na olej przerabia się 2,5 miliona ton rzepaku rocznie, dzięki czemu jesteśmy w czołówce europejskich producentów.
Od 30 lat, dzięki rozwojowi nauki, w naszym kraju uprawia się wyłącznie ulepszone odmiany rzepaku, czyli pozbawione szkodliwego kwasu erukowego i działających antyżywieniowo związków siarkowych, zwanych glukozynolanami, odpowiedzialnych m.in. za nieprzyjemny zapach. Ma też zwiększoną zawartość korzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych: oleinowego, linolowego i linolenowego. Ale największą zaletą oleju rzepakowego jest to, że może się poszczycić idealnymi proporcjami między kwasami omega-6 i omega-3, wynoszącymi 2:1, co mocno wyróżnia go na plus na tle innych olejów stosowanych w kuchni.
Olej rzepakowy – właściwości prozdrowotne
Z żywieniowego punktu widzenia charakterystyczne dla oleju rzepakowego idealne proporcje między kwasami omega-6 i omega-3 są bardzo ważne, ponieważ standardowa europejska dieta zawiera za mało omega-3, a zbyt dużo omega-6. Długotrwały nadmiar tych drugich sprzyja osłabieniu funkcji układu odpornościowego i skłonności do stanów zapalnych organizmu. Dzieje się tak, ponieważ w wyniku przemian metabolicznych z kwasów omega-6 wytwarzane są związki o charakterze prozapalnym, podczas gdy z omega-3 powstają związki o charakterze przeciwzapalnym. Dlatego kwasy omega-3 są polecane szczególnie przy leczeniu zaburzeń układu krążenia oraz chorób immunologicznych, takich jak stany zapalne stawów czy łuszczyca.
Dla porównania w oliwie z oliwek przeważają kwasy tłuszczowe z rodziny omega-6 i proporcja ta wynosi 9:1, a w oleju słonecznikowym proporcja omega-6 do omega-3 wynosi aż 136:1.
Olej rzepakowy zawiera kwasy: alfa-linolenowy (ALA) i linolowy (LA), które zasługują na szczególną uwagę, gdyż mają korzystny wpływ na profil lipidowy poprzez zmniejszanie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, a dodatkowo są potrzebne dla właściwego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Olej ten jest bardzo bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, a dodatkowo spośród innych olejów zawiera najmniej nasyconych kwasów tłuszczowych – jedynie 7 proc. (dwukrotnie mniej niż oliwa z oliwek i olej słonecznikowy).
To nie wszystko. Olej z rzepaku nie tylko dostarcza nam dobroczynne nasycone kwasy tłuszczowe, od których zależy między innymi prawidłowa praca serca mózgu i oczu, a których organizm sam nie potrafi wytwarzać. Jest też bogaty w dobrze przyswajalne witaminy A, D i K, a zwłaszcza E, która jest silnym antyoksydantem i zabezpiecza kwasy tłuszczowe z grupy omega przed szkodliwym działaniem tlenu. Jedna łyżeczka oleju rzepakowego pokrywa 50 procent zapotrzebowania na tę witaminę.
Jest on też jednym z najlepszych źródeł steroli – silnych przeciwutleniaczy, które dodaje się do „prozdrowotnych” produktów spożywczych, m.in. do margaryn, jogurtów, pieczywa, ponieważ obniżają poziom złego cholesterolu we krwi, zmniejszają ryzyko zawału, zapobiegają miażdżycy i chorobom serca. Istnieją też eksperymentalne i epidemiologiczne dowody na to, że sterole roślinne spożywane w ilości 3 g na dobę mogą chronić przed rakiem jelita grubego, piersi i prostaty.
Zobacz: Olejek rycynowy w pielęgnacji rzęs i brwi
Olej rzepakowy – właściwości kulinarne
Może być spożywany zarówno na ciepło, jak i na zimno. Warto dodawać go do sałatek, majonezów oraz zup. Dietetycy zalecają spożywanie 2 łyżek tego oleju dziennie (taka porcja zawiera 180 kcal). Z oleju rzepakowego warto zrobić majonez z prozdrowotnymi przyprawami. Do miski wbijamy jajko, dodajemy dwie łyżki octu winnego, łyżeczkę musztardy, płaską łyżeczkę kurkumy, odrobinę kolendry, szczyptę soli, szczyptę pieprzu.
Wszystkie składniki ucieramy, stopniowo dolewając dwie szklanki oleju rzepakowego (możemy dodać mniej, w zależności od tego, jaką gęstość chcemy uzyskać). Przekładamy gotowy majonez do słoika i przechowujemy w lodówce, ale niezbyt długo, ponieważ nie zawiera on konserwantów.
W wersji rafinowanej, dzięki temu, że w ponad 60 proc. składa się z JNKT, nadaje się do smażenia lepiej niż jakikolwiek inny olej. Jest znacznie bardziej odporny na utlenianie niż np. olej lniany, który w 23 proc. składa się z tych kwasów tłuszczowych czy olej słonecznikowy, w którym JNKT stanowią 18 proc.
Zobacz: Olej lniany – dlaczego warto wprowadzić go do diety?
Olej rzepakowy – właściwości kosmetyczne
Olej rzepakowy wklepywany w skórę szybko ją nawilży i zregeneruje. Zawiera przeciwutleniacze – witaminę E i prowitaminę A, które naprawiają uszkodzenia, spowodowane np. promieniowaniem słonecznym lub mrozem i wiatrem. Zawarte w nim nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega zmniejszają przesuszenie skóry i nawilżają ją. Bezwonny olej rzepakowy może być świetną bazą do domowych kosmetyków do kąpieli oraz peelingu. Może być stosowany przez alergików, bo nie podrażnia naskórka.
Autor: Marzena Maciejczyk
Czytaj też: Olej z wiesiołka – właściwości, dawkowanie i działanie