Odparzenia u niemowlaka: co na nie stosować? Jak wyglądają?

Odparzenia u niemowlaka najczęściej występują w miejscach zakrytych pieluszką – na pupie i w pachwinach. To efekt zawilgocenia, przegrzania i tarcia, a także kontaktu z substancjami zawartymi w moczu oraz kale. U leżących maluchów często też dochodzi do tego typu podrażnień na szyi. Jak temu przeciwdziałać? Co na odparzenia u niemowlaka sprawdza się w profilaktyce i leczeniu?

Jak wygląda odparzenie u niemowlaka?

Odparzenia u niemowląt to zmiany skórne, które pojawiają się w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Skóra maluszka jest w tym czasie:

• zaczerwieniona;
• podrażniona;
• niekiedy ciepła w dotyku;
• błyszcząca, wilgotna lub zmacerowana („rozmiękczona” przez wilgoć).

W zaawansowanych stadiach może dojść do rozwoju pieluszkowego zapalenia skóry, któremu towarzyszą pęcherzyki, krostki, otarcia, sącząca się wydzielina czy złuszczanie. Jak sugeruje sama nazwa schorzenia, najczęściej do podrażnień i stanów zapalnych dochodzi w okolicach intymnych – na pupie i w pachwinach, a także na szyi.

Jak powstają odparzenia u niemowlaka?

Odparzenia u niemowląt różnią się zarówno pod względem mechanizmu powstawania, jak i stopnia nasilenia zmian. Główne przyczyny to:

• podrażnienie mechaniczno-irytacyjne (najczęstsze) – czynniki drażniące obejmują np. wilgoć, mocz, kał, tarcie pieluszką. Zazwyczaj dotyczy skóry na pośladkach i udach, rzadziej w zgięciach;
• infekcja grzybicza (np. zakażenie Candida albicans) – charakterystyczny jest czerwony kolor skóry oraz małe krostki obok ogniska chorobowego. Rozwija się zwykle w fałdach skóry (np. pachwiny, uda),
• infekcja bakteryjna – rozwija się rzadziej, ale jest poważniejsza niż infekcja grzybicza. W przebiegu zakażenia bakteryjnego na skórze mogą pojawić się żółte strupy, pęcherzyki oraz rozległy rumień;
• reakcja alergiczna – np. uczulenie na pampersy, składniki pieluszki, chusteczki, kremy. Rumień pojawia się w miejscach, które miały kontakt z alergenem.

Skóra dziecka w pierwszych miesiącach po narodzeniu jest nawet do 10 razy cieńsza, niż u dorosłego człowieka. Zawiera mniej włókien kolagenowych i elastynowych, zapewnia słabszą ochronę przed drobnoustrojami. Odmienna budowa płaszcza hydrolipidowego powoduje słabsze wiązanie wody w naskórku i szybsze przesuszanie się skóry. Odparzenia u niemowlaka w zdecydowanej większości przypadków są rezultatem niewłaściwej pielęgnacji maleństwa, a więc błędów popełnianych przez rodziców.

Sprawdź: kosmetyki dla dzieci.

Odparzenia u niemowlaka na pupie

Odparzenia u niemowlaka na pupie są jedną z najczęstszych dolegliwości, z którymi maluch i jego rodzice zmagają się w pierwszym roku życia. Bardzo często w takiej sytuacji mówimy o pieluszkowym zapaleniu skóry.

Jest to stan zapalny zlokalizowany w miejscach intymnych, związany z:

• przyleganiem pieluchy,
• ograniczonym dostępem powietrza,
• zbyt długim kontaktem z substancjami drażniącymi zawartymi w moczu i kale.

W większości przypadków odparzenia u niemowlaka na pupie objawiają się w postaci niegroźnego rumienia. Należy jednak pamiętać, że odparzona skóra jest podatna na zakażenie typu bakteryjnego i grzybiczego. W zaawansowanej postacie pieluszkowe zapalenie skóry może skutkować wystąpieniem nadżerki, pęcherzy, czerwonych grudek, krost czy obrzęku.

Dowiedz się też, jak wybrać pieluchy albo pampersy dla noworodka.

Odparzenie u niemowlaka w pachwinach

Pieluszkowe zapalenie skóry najczęściej dotyka okolice odbytu dziecka, na odparzenia podatna jest jednak cała okolica intymna, a w szczególności – pachwiny. W tym bowiem miejscu pieluszka, której celem jest utrzymanie „zawartości” wewnątrz, przylega najściślej do ciała. Jest to też miejsce, w którym dochodzi do intensywnego ocierania fałdów skórnych. Dlatego tak ważne jest zapewnianie maluchowi możliwości przebywania bez pieluchy, nie tylko w czasie kąpieli.

Zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim, jeśli jest tylko taka możliwość, dziecko powinno dużą część dnia spędzać nago. Pamiętać też należy, że tradycyjna pielucha tetrowa, uważana za bardziej przewiewną, w rzeczywistości również może być przyczyną odparzeń. Po pierwsze, nie wchłania wilgoci - skóra dziecka ma natychmiastowy kontakt z moczem po każdym załatwieniu się. Pod drugie, na pieluchy tego typu często zakłada się ceratowe majtki, które znacząco zmniejszają oddychalność.

Odparzenia u niemowlaka na szyi

W pierwszych miesiącach po narodzeniu skóra niemowlęcia na szyi fałduje się. Temperatura ciała oraz wilgotność w zagłębieniach jest większa. W miejscach tych gromadzi się także pot, w szczególności u dzieci, które dużo leżą w jednej pozycji. W dodatku, choć dziecko niewiele się rusza, fałdy skóry ocierają się o siebie. Dodatkowym czynnikiem są elementy ubioru, (szaliki, chustki itd.) którymi rodzice troskliwie opatulają szyję niemowląt nawet w ciepłe, letnie dni – powodują one dodatkowe przegrzewanie i stanowią jeszcze jeden czynnik powodujący tarcie.

Wszystko to razem wzięte stanowi idealne podglebie dla odparzeń u niemowlaka na szyi. Dodatkowym problemem może być niewłaściwa higiena – zbyt rzadkie lub zbyt częste mycie z zastosowaniem niewłaściwych środków, a także samodzielne próby leczenia za pomocą specyfików, które są nieadekwatne w tego typu odparzeniach.

Odparzenia u niemowlaka: kiedy należy udać się do lekarza?

Do lekarza trzeba zgłosić się, gdy:

• zmiany nie ustępują po 2-3 dniach pielęgnacji;
•  pojawiają się pęcherze, strupy, intensywne sączenie;
• odparzenie obejmuje fałdy skóry (podejrzenie grzybicy);
• skóra szybko robi się bardzo czerwona, obrzęknięta, twarda lub gorąca,
• niemowlę odczuwa silny ból i/lub występują objawy ogólne (gorączka, apatia, nadmierna senność, brak apetytu, odwodnienie)

Ważne! Małe dziecko nie powie wprost, że odczuwa ból, dlatego rodzic musi uważnie je obserwować. Na co zwracać uwagę?

Podczas zmiany pieluszki maluch:

• płacze głośniej niż zwykle, często od pierwszego dotknięcia skóry;
• wygina ciało, napina nogi lub odpycha ręce rodzica;
• zaciska rączki, pręży się lub wstrzymuje oddech z napięcia.

Po zmianie pieluszki niemowlę:

•  jest wyraźnie niespokojne, kręci się i marudzi;
• nie chce usiąść lub położyć się w pozycji, w której skóra styka się z pieluszką;
• płacze mimo założenia świeżej pieluszki i ukojenia.

Dodatkowe sygnały sugerujące ból to:

• krzyk przy myciu wodą, nawet letnią;
• wymuszona pozycja ciała (np. unikanie kontaktu pośladków z powierzchnią).

Jak wyleczyć odparzenia u niemowlaka?

W sytuacji, gdy odparzenia są bardziej dotkliwe i kremy na odparzenia oraz pielęgnacja skóry nie wystarczają, konieczne staje się wdrożenie leczenia farmakologicznego. Dobór środków zależy w tej sytuacji od czynnika, który spowodował stan zapalny. Niezbędne może być leczenie za pomocą kortykosteroidów oraz antybiotykoterapia, w określonych przypadkach stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne czy środki przeciwhistaminowe. W przypadku, gdy dojdzie do infekcji grzybiczej, lekarz powinien przepisać stosowany preparat z klotrimazolem.

W pewnych sytuacjach odparzenia u niemowlaka mogą nawet wymagać założenia opatrunku (dotyczy to głównie cięższych, powikłanych postaci, np. nadżerek i ran po odparzeniach czy odparzeń „do krwi”). U najmłodszych nie stosuje się jednak bandaży czy plastrów, lecz specjalne rodzaje opatrunków, np.:

• barierowe (np. cienkie warstwy maści ochronnych z tlenkiem cynku lub emulsji tworzących film na skórze);
• z gazy nasączonej zaleconym preparatem – jako ochrona przed otarciem;
• hydrożelowe lub hydrokoloidowe – rzadziej, głównie przy nadżerkach i zawsze po decyzji lekarza.

Pamiętać należy, że poważne odparzenia u niemowlaka, z którymi rodzice nie mogą sobie poradzić na własną rękę, wymagają konsultacji u lekarza – pediatry lub dermatologa.

Co na odparzenia u niemowlaka? Pielęgnacja skóry

Co stosować na odparzenia u niemowlaka? Pielęgnacja i leczenie odparzeń u niemowlaka wymagają zastosowania zróżnicowanych środków, w zależności od charakteru i zaawansowania dolegliwości oraz miejsca ich występowania. W przypadku pieluszkowego zapalenia skóry, we wczesnych stadiach wystarczającymi środkami są:

• zapewnienie przewiewności i czystości (pozostawianie dziecka bez pieluchy, przewijanie nie rzadziej, niż co 3-4 godziny i po każdej defekacji),
• używanie wody do podmywania (zamiast nawilżonych chusteczek), delikatne osuszanie ręcznikiem (zamiast intensywnego wycierania),
• stosowanie emolientów – środków nawilżających i natłuszczających skórę (uwaga: stosowanie emolientów nie jest niezbędne w przypadku skóry zdrowej),
• używanie środków pielęgnujących na odparzenia i podrażnienia, zawierających m.in. cynk o działaniu osuszającym, a także D-pantenol, lanolinę, alantoinę, wazelinę, witaminy A, D, E.

Sprawdź też: O czym warto pamiętać podczas kąpieli noworodka?

Odparzenia u niemowlaka: domowe sposoby i zapobieganie

Domowe sposoby na odparzenia to przede wszystkim właściwa pielęgnacja skóry i higiena. Do najczęstszych uchybień rodziców, których zdecydowanie należy unikać  w takiej sytuacji, należą:

• zbyt rzadkie zmienianie pieluch, narażające pupę i pachwiny dziecka długi kontakt z amoniakiem i innymi substancjami zawartymi w moczu, a także drobnoustrojami bytującymi w kale,
• niezapewnianie odpowiedniej wentylacji, zakładanie ceratowych majtek, trzymanie dziecka w pieluszkach 24 godziny na dobę,
• stosowanie niewłaściwych kosmetyków do pielęgnacji,
• podcieranie pupy i krocza brudną pieluchą.

Ważny jest również dobór pieluch o właściwej chłonności i rozmiarze, a także obserwacja reakcji skóry na konkretny typ pieluchy albo zmianę środka do pielęgnacji. Jeśli mimo codziennej pielęgnacji podrażnienia na skórze nawracają, szybko się zaostrzają albo obejmują fałdy skórne, warto skonsultować się z lekarzem. Taki stan może to świadczyć o alergii, atopii lub zakażeniu, które wymaga ukierunkowanego leczenia.

Odparzenia u niemowlaka: podsumowanie

Odparzenia u niemowląt to jedna z najczęstszych dolegliwości skórnych w pierwszych miesiącach życia. Wynikają z połączenia wilgoci, tarcia oraz ograniczonego dostępu powietrza, a także z podrażnienia skóry, która ma kontakt z moczem i kałem. W zapobieganiu problemowi największe znaczenie ma profilaktyka: częsta zmiana pieluch, podmywanie wodą zamiast chusteczek, delikatne osuszanie skóry, a także stosowanie preparatów barierowych zawierających m.in. tlenek cynku, D-pantenol czy lanolinę (w razie potrzeby).