Zapalenie płuc to jedna z poważniejszych chorób u niemowląt. Układ odpornościowy tak małego dziecka nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, a to oznacza jego dużą podatność na zakażenie. Drogi oddechowe niemowlaka są jeszcze dość krótkie, dlatego nawet niewielki katar może „spłynąć” do płuc, a dalej choroba rozwija się już błyskawicznie. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać zapalenie płuc u dziecka, jak je leczyć i zapobiegać.
Zapalenia płuc nie można lekceważyć. Niekiedy rozwija się ono niepostrzeżenie, bez dodatkowych objawów. Dla rodziców sygnałem do pierwszej diagnozy powinno być złe samopoczucie malucha, senność czy duszność. Leczenie powinno zawsze odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarską. Nieprawidłowo leczone może wywołać wiele ciężkich powikłań.
Zapalenie płuc u niemowlaka
W pierwszych 3 miesiącach życia dziecka przyczyną zapalenia płuc są najczęściej bakterie. Już niemowlęta od 3 tygodnia życia mogą być narażone na takie zakażenie. Po 3 miesiącach życia zapalenie płuc ma najczęściej podłoże wirusowe. Przebyta infekcja wirusowa lub wcześniejsza grypa mogą być początkiem zapalenia płuc. Kiedy wirus wywołujący grypę przedostanie się do płuc, pojawiają się dodatkowe dolegliwości, a w konsekwencji zapalenie płuc.
Podsumowując możemy wyróżnić następujące przyczyny zapalenia płuc u niemowląt:
- bakterie, np. dwoinka zapalenia płuc czy gronkowiec złocisty,
- wirusy, najczęściej grypy,
- grzyby, powodujące kandydozowe zapalenie płuc,
- nietypowe drobnoustroje, które sprzyjają atopowemu zapaleniu płuc,
- antygeny środowiskowe (alergeny), wywołujące alergiczne zapalenie płuc,
- choroba pęcherzyków płucnych, która powoduje idiopatyczne (czyli samoistne) zapalenie płuc.
Ważne: częstą przyczyną zapalenia płuc u niemowląt jest refluks (czyli cofanie się treści pokarmowej i soków), który może doprowadzić do stanu jakim jest zachłystowe zapalenie płuc u niemowlaka.
Objawy zapalenia płuc u niemowlaka
Jak rozpoznać zapalenie płuc u niemowlaka? Objawy zależą głównie od wieku, przyczyny (czy jest to wirus czy bakteria) oraz od ukształtowania układu odpornościowego. Najczęściej występujące objawy to:
- silny kaszel (zwykle suchy),
- duszności i kłopoty z oddychaniem,
- gorączka,
- obfity katar,
- brak ochoty na jedzenie i picie,
- dreszcze,
- bóle brzucha,
- nudności (wymioty).
Należy jednak pamiętać, iż często zapalenie płuc u niemowlaka przebiega bezobjawowo, bez gorączki. Maluch jest wtedy wyjątkowo apatyczny, bez siły. Bardzo istotnym (i niebezpiecznym) sygnałem dla rodzica jest zasinienie wokół ust. Oznacza ono już niedotlenienie, a wtedy jak najszybciej trzeba dziecko zawieźć do szpitala. U tak małych dzieci zapalenie płuc może rozwijać bez wyraźnych symptomów w dość szybkim tempie. W tych sytuacjach mamy do czynienia z bezobjawowym zapaleniem płuc.
Diagnostyka zapalenia płuc jest dosyć prosta. Najprostszą metodą jest tradycyjne „osłuchanie” malucha. Jednak nie zawsze szmery w płucach są wyczuwalne przez stetoskop. Przy podejrzeniu dolegliwości z reguły wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej. Istotną informacją dla lekarza są również wyniki badania krwi. Oprócz zwykłej morfologii przeprowadzane są badania na tzw. wskaźniki ostrej fazy (CRP,OB, PCT).
Po analizie objawów i wyników wszystkich badań można rozpocząć leczenie.
Jak leczyć zapalenie płuc u niemowląt?
Zapalenie płuc u niemowląt leczone jest w zależności od przyczyny choroby, a także od stanu dziecka. Często w przypadku tak małych dzieci konieczny jest pobyt w szpitalu z uwagi na potrzebę podawania antybiotyku dożylnie.
Przy bakteryjnym zapaleniu płuc lekarze stosują zazwyczaj antybiotyki. Jeśli ich działanie jest za słabe oznacza to, iż dany antybiotyk nie działa na ten konkretny organizm. Wykonywany jest wtedy tzw. antybiogram czyli wymaz z gardła. To badanie pozwala określić, jakie bakterie „zaatakowały” organizm i jakie zalecić optymalne antybiotyki.
Przy wirusowym zapaleniu płuc u niemowlaka stosowane są również antybiotyki (których nie podaje się w takich przypadkach starszym dzieciom). Decyzja o zrezygnowaniu z antybiotykoterapii w przypadku niemowląt jest wyjątkowo trudna. Rozróżnienie bakteryjnego od wirusowego zapalenia płuc u tej grupy dzieci nie jest wiarygodne, nawet na podstawie dodatkowych badań. Decyzję w tej kwestii zawsze podejmuje lekarz, pod czujną obserwacją i kontrolą. Jeśli lekarz nie włączy do leczenia antybiotyków, z pewnością będzie podjęte leczenie objawowe (leki wykrztuśne, przeciwgorączkowe, inhalacje). Duże znaczenie ma właściwe nawodnienie dziecka, temperatura i wilgotność powietrza pomieszczenia, w którym ono przebywa.
Ważne: u tak małych dzieci, których układ odpornościowy jest słabo rozwinięty, nieleczone zapalenie płuc spowodowane bakteriami może doprowadzić do sepsy. Dlatego przy wystąpieniu omawianych wcześniej objawów, wizyta u lekarza jest konieczna. Złego samopoczucia dziecka nie można bagatelizować.
Nieleczone bądź zbyt późno wykryte może doprowadzi do bardzo przykrych powikłań.
Powikłania po zapaleniu płuc u niemowląt
Nie podlega żadnej dyskusji, iż dolegliwość ta wymaga leczenia. Jest to ciężki stan chorobowy, który u najmłodszych pacjentów może wywołać bardzo ciężki stan zdrowotny. Niepodjęcie leczenia, przy słabej odporności niemowlaka może nawet doprowadzić do śmierci.
Do najczęściej występujących powikłań po zapaleniu płuc należą:
- wysiękowe zapalenie opłucnej , z reguły jako powikłanie po zapaleniu bakteryjnym,
- ropień płuca,
- martwicze zapalenie płuc,
- zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych,
- zapalenie mózgu,
- zapalenie stawów,
- nawrót choroby.
Katalog powikłań jest dość spory. Są to poważne choroby, które wymagają dalszego leczenia. I to również potwierdza fakt, że zapalenie płuc u niemowląt jest poważną chorobą, wymagającą zawsze konsultacji medycznej. Schorzenie często rozwija się niepostrzeżenie, bez konkretnych sygnałów ostrzegawczych. Dlatego tak ważna jest reakcja rodziców na złe samopoczucie dziecka.
Autor: Jolanta Woźniak
Czytaj też: