Tiamina, czyli witamina B1, to jedna z najważniejszych witamin w organizmie człowieka. Nazywana jest B1 „witaminą życia”, reguluje bowiem pracę układu nerwowego oraz krążenia. Zobacz, dlaczego tiamina odgrywa tak istotną rolę w naszym życiu, czym może skutkować niedobór witaminy B1, jakie konsekwencje niesie za sobą nadmiar witaminy B1, jakie witamina B1 ma działanie i jakie są źródła witaminy B1.
Tiamina, czyli witamina B1 jest pierwszą z poznanych przez ludzkość witamin. W dodatku odkrycia tego dokonał Polak.
B1 – witamina życia
Witamina B1, czyli tiamina jest wielkim odkryciem światowej sławy polskiego biochemika Kazimierza Funka. W 1911 roku wyodrębnił on tiaminę w otrębach ryżowych. Była to pierwsza poznana przez człowieka witamina. Funk nazwał odkryty przez siebie związek „witamina”, od łacińskich słów vitae – życie oraz amina – związek chemiczny zawierający grupę aminową, a termin ten szybko stał się zbiorczą i stosowaną na świecie nazwą nie tylko dla tiaminy (witaminy B1) ale dla wszystkich tego typu związków.
Tiamina – witamina B1
Tiamina, czyli witamina B1 zbudowana jest z pierścieni pirymidynowego oraz tiazolowego. Łączy je, tak zwany, pierścień metylenowy. Tiamina, tak jak wszystkie witaminy z grupy B, rozpuszcza się w wodzie, w odróżnieniu od witamin rozpuszczających się w tłuszczach.
Tiamina w organizmie człowieka przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego. Tiamina bierzeudział w procesach oddychania tkankowego – przemianie węglowodanów. Jest częścią koenzymu karboksylazy, czyli pirofosforanu tiaminy.
Bierze udział w przemianie pentoz niezbędnych do wytwarzania nukleotydów. Pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych. Witamina B1 przyspiesza też i ułatwia gojenie ran, uśmierza ból.
Czytaj też: Amigdalina (witamina B17) działanie, dawkowanie i właściwości
Źródła witaminy B1 – występowanie witaminy B1
Badania Kazimierza Funka pozwoliły odkryć tiaminę nie tylko w otrębach ryżowych, ale także w mózgu wołowym, drożdżach i mleku. W późniejszych latach odkryto, że źródłami witaminy B1 są też między innymi wieprzowina, rośliny strączkowe, takie jak groch i fasola, słonecznik, zboża, owoce tj. arbuz, mandarynki, awokado i warzywa tj. kapusta włoska i czerwona, szpinak, kalafior, szparagi.
Niedobór witaminy B1
Ze względu na bogactwo witaminy B1 w produktach, które trafiają zazwyczaj na nasze stoły, wcale nie tak łatwo wypracować niedobór witaminy B1 w organizmie. A jednak – niektórym (niestety) się ta sztuka udaje.
Na niedobór witaminy B1 najbardziej powszechnie uskarżają się alkoholicy. Często uzależnienie oraz względy natury społecznej, psychologicznej, materialnej, wpływają na degenerację diety, zmniejszając tym samym szansę na dostarczanie tiaminy do organizmu w naturalny sposób. Poza tym alkohol jest jednym z tych napojów, które „wypłukują” witaminę B1. Ale uwaga – podobne działanie mają też kawa i herbata.
Poza tym należy pamiętać, że większe zapotrzebowanie na tiaminę mają sportowcy. To samo dotyczy osób wykonujący ciężkie prace fizyczne. Wzmożony wysiłek jest bowiem jednym z powodów niedoboru witaminy B1 w organizmie. Ale co ciekawe – podobny efekt, choć w mniejszym stopniu, daje też bardzo intensywny wysiłek intelektualny i życie z dużą, stałą dawką stresu. Więcej witaminy B1 potrzebują też osoby starsze oraz kobiety w ciąży i karmiące.
Sprawdź także: Inozytol (witamina B8) – działanie, skutki uboczne i wskazania
Delirium tremens i inne skutki niedoboru witaminy B1
To właśnie brak witaminy B1 po części odpowiada na zaburzenia świadomości, majaczenia, napady drgawek i lęku, znane pod nazwą delirium tremens, które nękają w zaawansowanych stanach choroby alkoholowej.
Nawet u osób niepijących skutkiem niedoboru witaminy B1 mogą być zaburzenia centralnego układu nerwowego, od banalnych, takich jak poczucie osłabienia i zmęczenia, poprzez zaburzenia pamięci i koncentracji, aż po wystąpienie stanów depresyjnych.
Druga grupa dolegliwości związanych z niedoborem witaminy B1 wiąże się z czynnościami układu krążenia. Możemy mieć wtedy do czynienia z przyspieszeniem akcji serca oraz obrzękami nóg i rąk. Przewlekłe utrzymywanie się niedoboru witaminy B1 może prowadzić do choroby beri beri, objawiającej się zanikiem mięśni, nadciśnieniem, zaburzeniem pracy serca. Niedobór witaminy B1 może też wywołać przykre dolegliwości układu pokarmowego, z bólem brzucha, wymiotami i biegunką włącznie.
Czytaj też: Witamina B6 (pirodyksyna) - nadmiar, występowanie i właściwości
Nadmiar witaminy B1
Organizm człowieka ma zdolność hamowania wchłaniania witaminy B1 w dawkach powyżej 5 mg oraz wydalania jej z moczem, dlatego nadmiar witaminy B jest zjawiskiem niezwykle rzadkim. Z tak zwaną hiperwitaminozą w tym przypadku spotykamy się głównie w przypadku podawania tiaminy w zastrzykach. W takiej sytuacji, nadmiar witaminy B1 może skutkować:
- osłabieniem,
- potliwością,
- obrzękami kończyn,
- zawrotami głowy,
- drżeniem mięśni,
- zaburzeniem akcji serca.
Medycyna zna pojęcie wstrząsu tiaminowego, który może mieć śmiertelne skutki.
Witamina B1 dawkowanie
Wedle polskich norm, dzienne zalecane spożycie tiaminy waha się od 0,4 mg w przypadku dzieci w wieku 1-3 lata, do 1,13 mg u dorosłych mężczyzn i 1,1 u kobiet. Jednak w przypadku pań należy pamiętać, że zapotrzebowanie na witaminę B1 wzrasta w ciąży do 1,4 mg dziennie, a w okresie karmienia piersią – do 1,5 mg na dobę.