wróć

Węgiel aktywny - zastosowanie, działanie. Jak stosować?

Węgiel aktywny zastosowanie znajduje przede wszystkim w leczeniu zatruć skutkujących dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi, ale nie tylko. Zobacz, jak działa węgiel aktywny, w jakich przypadkach może zostać użyty, jak wygląda jego dawkowanie, a także – czy może być przyjmowany przez dzieci, w tym niemowlęta.

Zastosowanie węgla aktywnego

Zastosowanie węgla aktywnego, zwanego też leczniczym, przez dziesięciolecia ograniczone było przede wszystkim do leczenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Dziś jednak jest znacznie szersze. Jest to substancja o silnych właściwościach detoksykacyjnych, którą wykorzystuje się w lecznictwie, ale też kosmetologii a nawet sztuce kulinarnej. Najpowszechniejsze obecnie zastosowanie węgla aktywnego to:

leczenie biegunek i zaparć;
eliminacja toksyn z organizmu;
oczyszczanie skóry twarzy, eliminacja trądziku (np. w postaci maseczek);
oczyszczanie pozostałych części ciała z wyprysków skórnych, krost, trądziku (np. olejek do kąpieli);
kuracja przeciwłupieżowa na włosy (szampon);
wybielanie zębów, usuwanie osadów z kawy, odświeżanie oddechu (dodatek do past);
barwienie produktów spożywczych na czarno.

Działanie węgla aktywnego

Działanie węgla aktywnego najczęściej definiowane jest jako adsorpcyjne, czyli wiążące, co wprost wynika z właściwości tej substancji. Węgiel aktywny wytwarzany jest w wysokiej temperaturze z miazgi drzewnej. Składa się głównie z sadzy, częściowo w postaci grafitu. Najważniejszą jego cechą jest niezwykle wysoki stosunek jego masy do zajmowanej powierzchni – ponad 3 tysiące metrów kwadratowych na 1 gram. Właściwość ta pozwala na powierzchniowe wiązanie cząsteczek innych substancji, w tym między innymi bakterii, toksyn, przedawkowanych leków i innych czynników powodujących biegunkę. Po związaniu, substancje te są wydzielane wraz z kałem.

Węgiel aktywny nie jest więc, wbrew potocznemu postrzeganiu, środkiem automatycznie powstrzymującym defekację. Istotą jego działania jest oczyszczanie organizmu. Pełni więc rolę podobną do tej, która przypisywana jest płukaniu żołądka czy prowokowaniu wymiotów. Podkreślić należy, że jest to działanie przede wszystkim przyczynowe, choć w konsekwencji – także objawowe. W niektórych przypadkach przyjęcie już jednej tylko dawki węgla aktywnego pozwoli zażegnać problemy z żołądkiem.

Jak stosować węgiel aktywny?

Jak stosować węgiel aktywny? Substancję tę najczęściej podaje się w formie wodnej zawiesiny lub doustnych kapsułek. Jak czytamy w opracowaniu Podstawowe zasady dekontaminacji przewodu pokarmowego w ostrych zatruciach (aut. M. Łukasik-Głębocka i inni), wedle Farmakopei Amerykańskiej (USP DI), zaleca się następujące dawkowanie:

dorośli oraz dzieci powyżej 12 roku życia: 25 – 100 g,
dzieci od 1 do 12 roku życia: 25-50 g,
dzieci do 1 roku życia: jednorazowo 10-25 g.

Należy jednak pamiętać, że dawkowanie węgla różni się w zależności od dolegliwości, na którą ma być antidotum. Dlatego przed skorzystaniem z tej formy leczenia, powinno się zasięgnąć porady lekarskiej, a także stosować do precyzyjnych informacji zawartych w ulotce. Pamiętać też należy, że węgiel wykazuje różną skuteczność w odniesieniu do różnych czynników toksycznych. W związku z tym nie ma uzasadnienia stosowania tej substancji w przypadku zatrucia czynnikami, które są słabo absorbowalne:

ołowiem, żelazem, litem;
kwasem bornym;
etanolem i innymi alkoholami;
fluorkami, cyjankami;
pochodnymi ropy naftowej.

Węgiel aktywny dla dzieci

Węgiel aktywny dla dzieci poniżej 12 roku życia stosuje się w mniejszych dawkach. Kontrowersje wzbudza stosowanie tej substancji u maluchów, które nie skończyły jeszcze 1 roku. Producenci dopuszczają taką możliwość przy zastosowaniu niewielkiej ilości węgla, a lekarze niekiedy przepisują ten lek tak małym dzieciom. Nigdy jednak nie należy podawać go niemowlętom na własną rękę, bez kontroli oraz wyraźnego wskazania lekarskiego. Należy pamiętać, że dziecięce biegunki często mają zróżnicowane podłoże, są też niezwykle niebezpieczne ze względu na ryzyko odwodnienia. W praktyce niemowlęcą biegunkę najczęściej leczy się za pomocą zwykłej wody, którą uzupełnia się powstające w szybkim tempie niedobory.

Węgiel aktywny na trądzik

Tak jak wspomnieliśmy, współcześnie węgiel aktywny stosowany jest w znacznie szerszym zakresie, aniżeli tylko w charakterze antidotum na zatrucia pokarmowe. Może być też wykorzystywany węgiel aktywny na trądzik – zarówno używany wewnętrznie (doustnie), jak i zewnętrznie, miejscowo, na przykład jako składnik maseczki na twarz. Wiedzieć jednak należy, że środek ten będzie działać jedynie na trądzik będący następstwem zatrucia miejscowego lub pokarmowego oraz alergii. Nie należy zatem węgla nakładać na twarz, jeśli trądzik ma podłoże hormonalne. Przed zastosowaniem tego typu kuracji należy więc zasięgnąć porady u specjalisty z zakresu dermatologii.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Bibliografia:

Łukasik-Głębocka, M. Naskręt, J. Górny J, K. Sosada K, J. Ładny J, M. Wojewódzka-Żelezniakowicz, S. Czaban S, Podstawowe zasady dekontaminacji przewodu pokarmowego w ostrych zatruciach, Postępy Nauk Medycznych 2010, nr 9
Anna Rybak (opracowanie): Wytyczne postępowania w ostrej biegunce u dzieci – nowości i zmiany, Standardy medyczne/pediatria n 2008 n T. 5, na podstawie: Guarino A, Albano F, Ashkenazi S, Gendrel D, Hoekstra H, Shamir R, Szajewska H: European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition/European Society for Paediatrics Infectious Diseases Evidencebased Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis In Children In Europe. J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2008,suppl. 2, 46

Joanna Woźniak