Bajpasy ratują życie osób z zaawansowaną, niestabilną chorobą wieńcową. Operacja wszczepienia bajpasów jest jednak bardzo poważnym zabiegiem kardiochirurgicznym, z którym wiąże się poważne ryzyko powikłań, w tym także – śmierci pacjenta.
Co to są bajpasy?
Bajpasy to tak zwane pomosty naczyniowe, łączące aortę i naczynia wieńcowe, pozwalające ominąć przewężenia tętnic doprowadzających krew do serca. Wykonane są z materiałów sztucznych, bądź pobrane z innych części ciała pacjenta, w tym podudzia (żyła odpiszczelowa) czy klatki piersiowej (tętnica piersiowa).
Bajpasy serca wszczepiane są pacjentom z istniejącym ryzykiem wystąpienia niedokrwienia i martwicy mięśnia serca. W wielu przypadkach bajpasy ratują życie lub wydatnie zwiększają szanse na jego wydłużenie. Należy jednak liczyć się z tym, że wszczepienie bajpasów wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, także śmiertelnych. Dlatego operacja tego typu, choć rutynowa, przeważnie traktowana jest jako ostateczność.
Kiedy wykonuje się operację bajpasów?
Operacje wszczepienia bajpasów w Polsce wykonuje się od 1969 roku, jest to więc doskonale sprawdzona metoda. Na całym świecie przeprowadzanych jest blisko milion tego typu operacji rocznie. Bajpasy stosuje się przede wszystkim u pacjentów z chorobą wieńcową o charakterze wielonaczyniowym (sporadycznie – jednonaczyniowym), u których doszło do zaawansowanego procesu odkładania blaszki miażdżycowej, skutkującego silnym zawężeniem światła tętnic, co wprost grozi martwicą serca, czyli zawałem.
W praktyce wskazaniem do wykonania bajpasów jest niestabilna choroba wieńcowa, z dużym ryzykiem zawału, w sytuacji gdy niemożliwe jest uzyskanie poprawy stanu zdrowia w wyniku leczenia farmakologicznego oraz zabiegu poszerzenia tętnic (angioplastyki). Jest to więc swego rodzaju alternatywa dla tak zwanych stentów.
Na czym polega operacja bajpasów?
Operacja wszczepienia bajpasów jest jednym z najpoważniejszych zabiegów kardiochirurgicznych. Trwa nawet 5-6 godzin, powoduje znaczną utratę krwi u pacjenta, wymaga rozcięcia klatki piersiowej wzdłuż mostka. Dawniej bajpasy wstawiano wyłącznie po uprzednim zatrzymaniu pracy serca (pacjent był sztucznie utrzymywany przy życiu za pomocą tzw. płucoserca).
Obecnie kardiochirurgia dąży do zmniejszenia inwazyjności operacji, którą coraz częściej wykonuje się na bijącym sercu. Zawężane jest też tzw. pole operacyjne. Najczęściej pomostowanie wykonuje się za pomocą żył pobranych z ciała pacjenta (z nóg, klatki piersiowej, czasem też ręki). Z oczywistych względów operacja przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym, a oprócz kardiochirurga i kardiologa, niezbędny jest też udział anestezjologa.
Powikłania po bajpasach
W latach sześćdziesiątych XX wieku, gdy operacja bajpasów była na świcie absolutnym novum, ryzyko śmierci w wyniku jej bliższych lub dalszych powikłań oceniano na 50 procent. Obecnie udało się je zredukować do poziomu około 1-4 procent. To przeszło dziesięciokrotnie mniej, niż dawniej, wciąż jednak bardzo dużo.
Wśród możliwych powikłań bajpasów wymienia się między innymi:
- zawał serca,
- udar mózgu.
Dużo w tej materii zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz jego wieku. Czynnikami zwiększającymi ryzyko są między innymi cukrzyca oraz podeszły wiek. Mimo jednak tego typu zastrzeżeń, wszczepienie bajpasów jest dziś uznawane za zabieg rutynowy.
Rehabilitacja po bajpasach
Pacjent po wszczepieniu bajpasów musi przejść wielomiesięczną rehabilitację, niezbędne jest też znaczne ograniczenie aktywności życiowej oraz zmiana diety. Życie po bajpasach, podobnie, jak w przypadku rehabilitacji pozawałowej, także i w tym przypadku dochodzenie do sprawności przebiega trzyetapowo.
Tuż po operacji wszczepienia bajpasów, rehabilitacja prowadzona jest na oddziale szpitalnym i polega wykonywaniu podstawowych ćwiczeń ruchowych oraz oddechowych. Celem jest umożliwienie pacjentowi samodzielnego poruszania się. W etapie drugim, chorzy wykonują coraz bardziej zaawansowane ćwiczenia pod okiem fizjoterapeutów, a także kontrolującego parametry medyczne kardiologa. Rehabilitacja drugiego etapu prowadzona jest w sanatoriach kardiologicznych, na oddziałach dziennych w szpitalach, a także ambulatoryjnie w poradniach. Natomiast etap 3. obejmuje samodzielną aktywność fizyczną osoby chorej – niezbyt intensywną, ale za to regularną.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Kołatanie serca - przyczyny, objawy. Jak je leczyć?
- Migotanie przedsionków - co to jest i jakie są objawy?
- Pierwsza pomoc przy zawale. Co należy zrobić?
- Zawał serca - jakie są objawy? Przyczyny i leczenie
Źródła:
- Łukasz Januszkiewicz, Pomostowanie aortalno−wieńcowe u pacjentów z dysfunkcją lewej komory: analiza badania STICH, Kardiologia Polska 2011; 69, 9
- Beata Jurkiewicz, Lucyna Płaszewska-Żywko, Małgorzata Kołpa, Funkcjonowanie chorych po zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2015; 4