Choroby odbytu: wstydliwe, uciążliwe, groźne. Jakie mają objawy i przyczyny? Jak je leczyć? Do jakiego lekarza się udać, gdy doskwiera świąd, ból i krwawienie?
Choroby odbytu
Choroby odbytu należą do najbardziej wstydliwych dolegliwości, z tego też powodu stosunkowo rzadko są diagnozowane i leczone na wczesnym etapie. Wśród dysfunkcji dotykających ostatni odcinek układu trawiennego wymienić można między innymi takie schorzenia, jak:
- hemoroidy (guzki krwawnicze),
- szczelina,
- wypadanie odbytu,
- ropień,
- przetoki.
Do jakiego lekarza z chorobą odbytu?
Lekarzem, który zajmuje się chorobami odbytu, a także odbytnicy oraz jelita grubego, jest specjalista w dziedzinie proktologii. Do proktologa można się udać posiadając skierowanie od lekarza rodzinnego, albo w ramach odpłatnej wizyty prywatnej. Należy się liczyć z tym, że w trakcie wizyty lekarz może wykonać tzw. badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt.
Objawy chorób odbytu
Objawy chorób odbytu zazwyczaj są zbliżone, nawet w przypadku schorzeń o zróżnicowanej etiologii oraz charakterze. Zazwyczaj pacjenci mają więc do czynienia z takimi symptomami, jak:
- silny świąd odbytu (występuje w przypadku m.in. guzków krwawniczych, ropnia i owsicy),
- ból odbytu (guzki krwawnicze, szczelina, ropień, przetoki, wypadanie odbytnicy),
- krwawienie (guzki krwawnicze, szczelina, wypadanie odbytnicy).
Jak rozpoznać poszczególne choroby? Jakie są ich przyczyny oraz sposoby leczenia?
Choroby odbytu - świąd
Najczęściej występującą chorobą odbytu są guzki krwawnicze, szerzej znane jako hemoroidy. Guzki jako takie występują u każdego człowieka od urodzenia – są to naturalne uwypuklenia utworzone ze splotów żylnych i tkanki łącznej, których zadaniem jest uszczelnianie kanału odbytu. Stanem chorobowym jest sytuacja, w której guzki nadmiernie się rozrastają i przemieszczają. Charakterystycznym objawem hemoroidów jest obfite krwawienie o jasnoczerwonej barwie. Towarzyszyć temu może silny świąd odbytu a także obrzęk.
Do głównych przyczyn powstawania hemoroidów należą:
- siedzący tryb życia,
- otyłość,
- seks analny,
- długotrwałe problemy jelitowe (zaparcia, biegunki),
- zaburzenia hormonalne,
- operacje odbytu.
W początkowej fazie guzki krwawnicze leczy się za pomocą maści i czopków. Zawierają one takie substancje czynne, jak neomycyna, tiamina czy hydrokortyzon, które mają działanie:
- przeciwzapalne,
- przeciwbólowe,
- zmniejszają obrzęk,
- redukują świąd.
Zalecane są również nasiadówki. Stosuje się też środki ziołowe, takie jak maść rumiankowa. Natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach guzki krwawnicze traktuje się fenolem, podwiązuje, poddaje krioterapii lub koagulacji (zabiegi przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych). Ostatecznością jest zabieg chirurgiczny.
Bolesne choroby odbytu: szczelina
Szczelina jest chorobą odbytu polegającą na pęknięciu lub osłabieniu błony śluzowej dolnej części układu trawiennego. Do najbardziej charakterystycznych objawów szczeliny należą:
- silny ból w czasie wypróżniania się,
- krwawienie (krwawe stolce).
Przyczyny powstawania szczelin nie są do końca zbadane. Wśród potencjalnych czynników ryzyka wymienia się:
- seks analny,
- częste i problematyczne wypróżnianie się,
- wzmożony wysiłek fizyczny.
Szczeliny leczy się stosując nasiadówki, aplikując środki zmiękczające kał, a także antybiotyki, glikokortykosteroidy oraz leki przeciwbólowe. W niektórych przypadkach niezbędna jest interwencja chirurgiczna.
Bakteryjne choroby odbytu: ropień
Ropnie w okolicach odbytu najczęściej powstają wskutek zakażeń pałeczkami E coli lub gronkowcami.
Wyróżniamy ropnie:
- okołoodbytowe,
- międzyzwieraczowe,
- kulszowo-odbytnicze,
- nadźwigaczowe.
Do charakterystycznych objawów ropnia należą:
- silny ból odbytu,
- zgrubienie (guzek, obrzęk),
- swędzenie,
- podwyższona temperatura ciała.
Leczenie ropnia polega na jego nacięciu i uwolnieniu treści ropnej. Niekiedy konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii. Zarówno nieleczony, jak i leczony ropień grozi powikłaniami – do najczęstszych należą tak zwane przetoki.
Powikłania chorób odbytu: przetoki
Przetoki są nieprawidłowymi, patologicznymi połączniami, tworzącymi się między kanałem odbytu a skórą. Zazwyczaj powstają w miejscu nacięcia ropnia, po zabiegu chirurgicznym. Czasem tworzą się także samoistnie, w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna, przy raku odbytu lub zakażeniu wirusem HIV. Najczęściej występujące przetoki, to międzyzwieraczowa i przezwieraczowa.
Przetoki powodują ból w okolicach odbytu, a także wyciek treści ropnej i silny świąd. Leczenie schorzenia jest długotrwałe i uciążliwe. Podstawową procedurą jest nacięcie lub wycięcie przetoki. Niezwykle istotne jest przede wszystkim zlokalizowanie wewnętrznego ujścia przetoki i jego usunięcie, bądź zamknięcie. Często przez kanał przetoki przeciąga się też nić chirurgiczną (tzw. seton), co sprzyja jego samoczynnemu oczyszczaniu się.
Choroby odbytu u dzieci - owsiki
Najczęstszą chorobą odbytu u dzieci jest tzw. owsica. Owsiki to pasożyty bytujące w jelicie grubym, wydostające się na zewnątrz przez odbyt i powodujące tym samym:
- silny świąd,
- dyskomfort,
- pobudzenie (o dzieciach cierpiących na owsicę często mówi się, że nie mogą wysiedzieć na miejscu).
Pasożyty te najczęściej atakują maluchy w wieku przedszkolnym. Główny powód zakażeń, to wkładanie brudnych rąk do buzi. Tym sposobem do przełyku trafiają jajeczka owsików. W żołądku wylęgają się z nich larwy, które następnie dojrzewają w jelicie. Na koniec samice składają u ujścia odbytu tysiące nowych jajeczek, które rozdrapywane i przenoszone na palcach, są przyczyną nawracających zakażeń.
Leczenie owsików, oprócz zastosowania środków farmakologicznych, wymaga przede wszystkim zachowania daleko idącej higieny (bardzo częsta wymiana bielizny, pościeli, ręczników etc.).
Wypadanie odbytnicy – u dzieci i seniorów
Inną częstą chorobą odbytu u dzieci (występującą także u osób po 60. roku życia, w szczególności kobiet) jest dolegliwość zwana wypadaniem odbytnicy. Polega ona na odrywaniu się oraz wydostawaniu na zewnątrz tkanek odbytu i odbytnicy. Wypadać może wyłącznie błona śluzowa albo większe fragmenty całej ściany odbytu. Najczęściej dochodzi do tego w czasie defekacji, ale w zaawansowanych stadiach – także w trakcie wysiłku fizycznego, a nawet kichania.
Powoduje to:
- ból,
- krwawienie i obrzęk,
czemu dodatkowo towarzyszy nietrzymanie stolca oraz niekontrolowane gazy. Powodem choroby najczęściej jest słabość mięśni dźwigaczy odbytu oraz mięśni krocza. Leczenie polega na wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających wspomniane mięśnie.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Czopki na hemoroidy - najlepsze czopki na hemoroidy
- Jaka jest odpowiednia dieta przy hemoroidach? Przepisy
- Jakie są skuteczne zioła na hemoroidy? Poradnik
Źródła:
- Andrzej Szczekilk, Choroby wewnętrzne, 2005 Kraków, Medycyna Praktyczna
- Susan L. Gearhart, Choroba uchyłkowa oraz najczęstsze choroby odbytu i odbytnicy, czelej.com