Kwas acetylosalicylowy, po łacinie acidum acetylsalicilum, to nic innego, jak stara dobra aspiryna. Leki z kwasem acetylosalicylowym działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. W ostatnim czasie odkryto też nowe właściwości kwasu acetylosalicylowego – działanie zapobiegające powstawaniu skrzepów, które można wykorzystać w profilaktyce zawałów. Co więcej, zwykłe tabletki z kwasem acetylosalicylowym przyjmowane przez dłuższy czas mogą chronić przed nowotworami.
Ale żeby nie było tak różowo – nie każdy może kwas acetylosalicylowy przyjmować. U dzieci nadużywanie kwasu acetylosalicylowego grozi śmiertelną chorobą Reye’a, u kobiet w I i II trymestrze ciąży – uszkodzeniem płodu. Może też kwas acetylosalicylowy wywoływać wrzodu i krwawienie z żołądka.
Kwas acetylosalicylowy
Kwas acetylosalicylowy (łacińska nazwa: acidum acetylsalicilum) jest pochodną kwasu salicylowego. Zaliczany jest kwas acetylosalicylowy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ma też działanie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, a przy dłuższym stosowaniu – przeciwzakrzepowe. Zanim jednak poznamy dokładniej mechanizmy działania kwasu acetylosalicylowego, poznajmy jego historię. Wiele nam ona wyjaśni.
Czytaj także: Kwas linolowy CLA – występowanie i właściwości
Kwas acetylosalicylowy – czyli aspiryna
Na początku była kora białej wierzby. Zawiera ona w sobie kwas salicylowy, którego właściwości poznali już starożytni Chińczycy, a potem – niezależnie – Grecy. Ekstraktem z białej wierzby zachwycać miał się osobiście Hipokrates.
Minęły wieki, a w 1899 roku udało się z kwasu salicylowego wyodrębnić jego pochodną – kwas acetylosalicylowy. Było to odkrycie przełomowe. Otrzymany w ten sposób środek został opatentowany i wprowadzony do sprzedaży pod nazwą Aspirin.
Leki z kwasem acetylosalicylowym
W pewnym sensie nazwa Aspirin zrobiła karierę podobną do Adidasa – podobnie jak na pewien typ sportowych butów mówi się po prostu „adidasy”, tak pod potoczną nazwą „aspiryna” funkcjonuje kilkadziesiąt leków z kwasem acetylosalicylowym. Można powiedzieć, że aspiryna stała się synonimem kwasu acetylosalicylowego. Co ciekawe, mimo iż aspiryna jest lekiem mocno wiekowym, nadal polecana jest przez Światową Organizację Zdrowia jako jeden z najlepszych środków przeciwbólowych.
Czytaj też: Selen – właściwości i niedobory. W czym jest?
Działanie kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy,tak jak inne środki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, hamuje aktywność cyklooksygenazy, czyli enzymu katalizującego przemiany fosfolipidów błony komórkowej. Uniemożliwia w ten sposób syntezę tak zwanych prostaglandyn. Kwas acetylosalicylowy hamuje też powstawanie prostacyklin. W konsekwencji prowadzi to do zmniejszenia objawów stanu zapalnego, obniżenia gorączki i osłabienia bólu.
Zobacz też: Leki przeciwbólowe
Kwas acetylosalicylowy – na skrzepy
Kwas acetylosalicylowy hamuje też cyklooksygenazę w płytkach krwi, w których jest ona odpowiedzialna za produkcję substancji o nazwie tromboksan. To bardzo ważne, bo tromboksan przyspiesza sklejanie płytek wewnątrz tętnic i żył, a powstałe w ten sposób duże zakrzepy mogą doprowadzić do zawału. Kwas acetylosalicylowy hamuje zdolność płytek krwi do agregacji i tworzenie skrzepów.
Kwas acetylosalicylowy – na nowotwory
Badania naukowe wskazują, że kwas acetylosalicylowy może odgrywać ważną rolę w profilaktyce antynowotworowej. W 2007 roku opublikowano wyniki obserwacji retrospektywnych blisko 80 tysięcy kobiet. Wynikało z nich, że u osób zażywających regularnie kwas acetylosalicylowy przez 10 lat umieralność na nowotwory była o 12 procent niższa, niż w całej populacji. Warto dodać, że w tym samym badaniu stwierdzono, iż po zaledwie roku przyjmowania kwasu acetylosalicylowego, aż o 38 procent spada umieralność na choroby naczyniowo-sercowe.
Zobacz: Cynk – właściwości. Niedobór i przedawkowanie
Kwas acetylosalicylowy – skutki uboczne
Żeby nie było tak różowo – przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego w większych ilościach powoduje też skutki uboczne. Nadużywanie kwasu acetylosalicylowego może prowadzić do krwawień z dwunastnicy i żołądka, oraz nadciśnienia tętniczego. Kwas acetylosalicylowy przyjmowany w I i II trymestrze ciąży może prowadzić do uszkodzeń płodu.
Nie powinny kwasu acetylosalicylowego spożywać dzieci do 12 roku życia, gdyż grozi to rozwojem zespołu Reye’a – śmiertelnej choroby objawiającej się niewydolnością wątroby i obrzękiem mózgu. Z kolei u astmatyków kwas acetylosalicylowy może wywoływać duszności.