Miedź w organizmie człowieka znajduje się w śladowych ilościach, ale jest niezbędna do jego funkcjonowania. Zobacz, czym skutkuje niedobór miedzi, sprawdź, w czym jest dużo miedzi, co należy jeść, aby zapewnić właściwy poziom tego pierwiastka, a także - kiedy trzeba stosować jego suplementację.
Czym jest miedź?
Miedź jest pierwiastkiem chemicznym z grupy metali, niezbędnym do funkcjonowania organizmu ludzkiego. Przyswajana jest wraz z pokarmem i metabolizowana w jelicie cienkim, zazwyczaj w niewielkich (lecz w pełni wystarczających) ilościach rzędu 0,6 – 1,6 mg na dobę. Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) podaje, że w Polsce statystyczna, przeciętna absorbcja miedzi z pożywienia wynosi 1,26 mg w ciągu 24 godzin (nieco większa jest u płci męskiej, mniejsza zaś u kobiet). Wchłanianie miedzi znajduje się na umiarkowanym poziomie 35-50 procent, przy czym bardziej wydajne jest w przypadku produktów żywnościowych zawierających duże ilości białka pochodzenia zwierzęcego.
Jakie znaczenie ma miedź w organizmie?
Miedź w organizmie człowieka i innych organizmów żywych odgrywa rolę niebagatelną. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Uczestniczy w procesie fotosyntezy, która jest jedną z najważniejszych reakcji biochemicznych, jakie zachodzą na Ziemi, i która polega na wytwarzaniu związków organicznych ze związków nieorganicznych, przy udziale światła słonecznego. Miedź bierze udział w przemianach tlenu.
Jest niezastąpiona w procesie metabolizmu żelaza oraz syntezy hemu. Uczestniczy w tworzeniu wiązań krzyżowych w kolagenie i elastynie, wpływając na kondycję kości, mięśni, ścięgien i skóry. Bez miedzi nie byłaby możliwa synteza melaniny, czyli barwnika skóry i włosów. Bierze ona udział w powstawaniu czerwonych krwinek. Wchodzi też w skład dysmutazy podtlenkowej, która jest enzymem powodującym dekompozycję wolnych rodników.
W czym jest dużo miedzi?
Miedź w pożywieniu znajduje się w dużych ilościach. Produktami bogatymi w miedź są między innymi:
- płatki owsiane, otręby pszenne;
- mięso, podroby (zwłaszcza wątroba);
- orzechy, kakao;
- nasiona słonecznika;
- ziemniaki i inne warzywa;
- woda, zwłaszcza z kranu, albo przetrzymywana w pojemnikach zawierających miedź.
Jak więc widać, zapotrzebowanie na miedź można zaspokoić spożywając zwykły obiad składający się z ziemniaków, mięsa i surówki. Pamiętajmy jednak, że istnieją substancje istotnie ograniczające jej przyswajanie w organizmie. Należą do nich między innymi: sacharoza, fruktoza, wapń, fosfor, cynk i żelazo.
Ile jeść miedzi w pożywieniu?
Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie na miedź przyswajaną z pożywienia wynosi (dane: iżż):
- niemowlęta: 0,2 mg/doba,
- dzieci 1-3 lat: 0,3 mg/doba,
- dzieci 4-6 lat: 0,4 mg/doba,
- dzieci 7-9 lat: 0,7 mg/doba,
- dłodzież 10-12 lat: 0,7 mg/doba,
- młodzież 13-18 lat: 0,9 mg/doba,
- mężczyźni: 0,9 mg/doba,
- kobiety: 0,9 mg doba,
- kobiety w ciąży: 1,0 mg/doba,
- kobiety w okresie laktacji: 1,2 mg/doba.
Niedobór miedzi
Ze względu na powszechność źródeł, o niedobór miedzi w organizmie jest stosukowo trudno, stany takie relatywnie rzadko są identyfikowane klinicznie. W sporadycznych więc przypadkach niedobór miedzi prowadzić może do takich konsekwencji, jak:
- anemia spowodowana niewłaściwą gospodarką żelazem,
- zaburzenia centralnego układu nerwowego,
- zaburzona pigmentacja włosów,
- zaburzenia rozwoju fizycznego,
- łamliwość kości,
- zaburzenia koncentracji,
- zaburzenia metabolizmu glukozy i cholesterolu,
- zaburzenia pracy serca u najmłodszych pacjentów.
Suplementacja miedzi
Choć na co dzień ilość miedzi zawarta w pożywieniu jest w zupełności wystarczająca, zdarzają się sytuacje, gdy niezbędna jest suplementacja. Miedź może znajdować się w organizmie w niskim stężeniu między innymi u osób cierpiących na zaburzenia przyswajania tego pierwiastka. Poziom miedzi bywa też obniżony w wyniku przewlekłych, obfitych biegunek oraz stosowania diet odchudzających typu głodowego.
Ze względu na lepszą przyswajalność miedzi z pokarmów zwierzęcych, na jej niedobory cierpią niekiedy osoby stosujące dietę wegetariańską a tym bardziej - wegańską. We wszystkich tego typu przypadkach, po uprzedniej konsultacji z lekarzem i ewentualnym wykonaniu badań, warto sięgnąć po suplementy z miedzią. Tym bardziej, że często zawierają one w składzie także inne cenne składniki, na przykład cynk.
Nadmiar miedzi w organizmie
Tak jak trudno jest sprokurować niedobór, tak też sytuacją incydentalną jest nadmiar miedzi w organizmie. Najczęściej dochodzi do tego wskutek dużego spożycia wody z kranu (przy czym znaczenie ma nie tyle skład cieczy samej w sobie, co budowa armatury lub rur). Na zatrucie miedzią w oczywisty sposób narażone są też osoby, które drogą pokarmową przyjmą ten pierwiastek ze źródeł nie pokarmowych. Konsekwencją nadmiaru miedzi w organizmie może być:
- podrażnienie układu pokarmowego, biegunka, wymioty;
- metaliczny posmak w ustach;
- zaburzenie zdolności poznawczych;
- uszkodzenie rogówki oka, wątroby lub mózgu (tam właśnie w największym stopniu gromadzi się nadmiar miedzi).
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- 7 sposobów na radzenie sobie ze stresem
- Podrasuj sobie mózg dietą
- Niedobór żelaza - przyczyny, skutki
- Anemia w ciąży - co jeść, żeby uniknąć niedokrwistości
Źródła:
- Mirosław Jarosz (red.), Normy żywienia dla populacji Polski , Instytut Żywności i Żywienia, 2017.
- Wojciech Krzeptowski, Olga Pierzchała, Małgorzata Lenartowicz, Metabolizm miedzi oraz charakterystyka dziedzicznych zespołów chorobowych na tle niedoboru miedzi, spowodowanych zaburzeniami aktywności białka ATP7A, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, Tom 63 2014 Numer 3 (304)