Powikłania cukrzycy stanowią najczęstszą przyczynę śmierci pacjentów cierpiących na tę groźną i przewlekłą chorobę metaboliczną. Zawał serca, udar mózgu, miażdżyca kończyn, hipoglikemia, kwasica ketonowa – to tylko kilka powodów, by nie lekceważyć cukrzycy.
Powikłania cukrzycy
Powikłania cukrzycy stanowią rozległą grupę schorzeń i zaburzeń, z których duża część ma potencjalnie śmiertelne skutki. Dlatego choroby, której istotą jest zwiększone stężenie glukozy we krwi, nigdy nie należy lekceważyć – niezdiagnozowana i nieleczona, w wydatny sposób może obniżyć komfort oraz długość życia. Powikłania cukrzycy dzielimy na:
- ostre, spowodowane wprost niedoborem lub nadmiarem insuliny;
- przewlekłe (późne), związane z zaburzeniami w obrębie naczyń krwionośnych
Do tego należy dodać powikłania cukrzycy ciążowej, związane z przebiegiem porodu, a także późniejszym stanem zdrowia dziecka oraz matki.
Ostre powikłania cukrzycy
Do najczęstszych ostrych powikłań cukrzycy zaliczamy takie schorzenia i zaburzenia, jak:
- hipoglikemia – czyli niedocukrzenie, spowodowane nadmiarem insuliny w organizmie. Występuje zwłaszcza u osób leczonych insuliną, w przypadku podania zbyt dużej dawki hormonu. Powodem może być także spożycie zbyt małego posiłku lub nadmierny wysiłek fizyczny. O hipoglikemii mówimy w przypadku, gdy stężenie glukozy we krwi spadnie poniżej 55 mg/dl (niezależnie od objawów) lub przy nieco wyższych nawet wartościach (poniżej 70 mg/dl), w sytuacji, kiedy poziom cukru spada gwałtownie i towarzyszą temu objawy niedocukrzenia (niepokój, drżenie kończyn, osłabienie, wzrost ciśnienia tętniczego, częstoskurcz).
- kwasica ketonowa – powodowana bezwzględnym niedoborem insuliny w organizmie, przy zwiększonym stężeniu określonych hormonów, w tym m.in. glukagonu i kortyzolu. Kwasica ketonowa zaburza metabolizm węglowodanów. Prowadzi do hiperglikemii (przecukrzenia) i dysfunkcji elektrolitowych, zaburza równowagę kwasowo-zasadową. Występuje szczególnie u osób chorych na cukrzycę typu 1. Kwasica ketonowa jest bardzo niebezpieczna. Nierozpoznana i nieleczona może być przyczyną śpiączki i śmierci pacjenta.
Inne ostre powikłania cukrzycy to między innymi nieketonowa hiperglikemia hipersmolarna (u osób z częściowym niedoborem insuliny i uszkodzeniami nerek) czy kwasica metaboliczna (rzadka, występuje u osób nadużywających alkoholu lub leków przeciwcukrzycowych).
Przewlekłe powikłania cukrzycy (makroangiopatie)
Do grupy przewlekłych powikłań cukrzycy, obejmujących zaburzenia w obrębie naczyń krwionośnych o średnim i dużym rozmiarze (tzw. makroangiopatie) należą:
- choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), będąca efektem zawężenia światła tętnic doprowadzających krew do serca. Stanowi główną przyczynę zgonów osób chorych na cukrzycę (50 procent wszystkich przypadków). Cukrzyca zwiększa ryzyko choroby wieńcowej 2-krotnie w porównaniu z ogółem populacji.
- ostre zespoły wieńcowe, w tym między innymi zawał serca. Tak zwana martwica serca, będąca jedną z najostrzejszych i najgroźniejszych postaci choroby wieńcowej, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta. Zawał u osoby chorej na cukrzycę wiąże się z dwukrotnie wyższym ryzykiem zgonu, niż u ogółu populacji.
- udar niedokrwienny mózgu. Ryzyko zatrzymania napływy krwi do mózgu wynosi u osób chorych na cukrzycę 2-3 procent. Efektem udaru jest śmierć lub istotne zaburzenie funkcji układ nerwowego.
Późne powikłania cukrzycy (mikroangiopatie)
Natomiast typowe późne powikłania cukrzycy w obrębie naczyń krwionośnych o małym rozmiarze (czyli mikroangiopatie), to:
- neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie naczyń układu nerwowego. Może prowadzić do zaburzeń czucia, zwłaszcza kończyn górnych i dolnych. Może zaburzać odczuwanie bólu oraz wpływać negatywne na pracę układu krążenia (dlatego osoby z neuropatią cukrzycową stanowią największą grupę pacjentów z tzw. cichym zawałem, który przebiega bez charakterystycznej bolesności w klatce piersiowej). Neuropatia cukrzycowa jest też przyczyną dysfunkcji układu płciowego, powodując zaburzenia erekcji u mężczyzn.
- retinopatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka, do czego dochodzi wskutek zwiększonego ciśnienia. Schorzenie to powoduje charakterystyczne dla cukrzycy zamazanie i rozmydlenie obrazu oraz podwójne widzenie. Retinopatia występuje u 60 proc. osób cierpiących na cukrzycę typu 2 i u niemal wszystkich pacjentów zmagających się z cukrzycą typu 1. W skrajnych przypadkach zaburzenie to może prowadzić do utraty wzroku (mówimy wówczas o retinopatii proliferacyjnej).
- Nefropatia cukrzycowa, czyli zaburzenie funkcjonowania układu moczowego, którego istotą są zmiany w kłębuszkach nerkowych, prowadzące do niewydolności nerek. Ryzyko schorzenia wynosi o osób cierpiących na cukrzycę nawet do 25 procent.
Powikłania cukrzycy ciążowej
Specyficzną odmianą choroby jest cukrzyca ciążowa. To stan podwyższonego stężenia glukozy we krwi, który stwierdza się u kobiet ciężarnych. Do najczęstszych powikłań cukrzycy ciążowej należą:
- wysoka masa urodzeniowa dziecka (powyżej 4,2 kilograma, powyżej 90 centyla dla danej płci i populacji), skutkująca między innymi trudnościami przy porodzie, niekiedy implikująca konieczność wykonania cesarskiego cięcia;
- podwyższone ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka;
- podwyższone ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 u matki.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Pen do insuliny - jak go używać? Skąd wziąć?
- Sałatki dla cukrzyków - jakie są najlepsze? Zdrowe przepisy
- Badania na cukrzycę - jakie warto wykonać?
- Jak obniżyć poziom cukru - na czczo, w ciąży, bez leków?
Źródła:
- Agnieszka Szadkowska, Ostre stany w cukrzycy, Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 2
- Barbara Jankowiak, Mariola Krystoń-Serafin, Elżbieta Krajewska-Kułak, Elżbieta Popławska, Powikłania cukrzycy jako choroby przewlekłej, Nowiny Lekarskie 2007, 76, 6.